Opheffing tolweg op 18-01-1930

Foto uit collectie fam. Oldenboom

Foto uit collectie fam. Oldenboom

In oktober 1849 achtte de districtscommissaris van Zutphen, Mr. Rudolfd Willem baron van Lynden, het moment aangebroken voor de gemeenten Neede, Borculo, Ruurlo, Hengelo, Hummelo en Keppel, Vorden en Zelhem om zich te gaan inzetten voor het aanleggen van een kunstweg, lopende van de grintweg in het dorp Hummelo naar de Vloedstegebrug onder Haaksbergen met vertakkingen naar Vorden en Zelhem. Tien jaar later was het moment van inwijding van de HEK. Bij deze gelegenheid werd in Ruurlo op 29 juni 1859 de kunstweg geopend.

In 1700 waren er alleen maar zandwegen in Nederland. Wegen zoals de Hessenweg in het oosten van het land. Dat men vroeger niet erg mobiel was, moge duidelijk zijn. Het grootste deel van de bevolking kwam zelden of nooit buiten de eigen woonplaats. Als men een reis ondernam, dan waren het meestal naar een van de markten in Zutphen, Deventer of Doesburg. Dit gebeurde over het algemeen te voet, geld voor een postkoets of diligence had men niet. Een wandeling van een paar uur was geen uitzondering. Behoorlijke verbindingen ontbraken toen ook tussen de Achterhoek en de rest van Nederland. In deze omgeving bestond wel een uitgebreid wegennet, maar de kwaliteit ervan was erbarmelijk. De wegen waren ook niet op elkaar afgestemd, maar bestonden uit afzonderlijke trajecten die bij verschillende dorpen en steden in onderhoud waren. In de Bataafse-Franse tijd (1795-1813) werd een begin gemaakt met de verbetering van het wegennet in Nederland. De grote of rijkswegen werden door de provincies beheerd met bijdragen van het rijk. In 1850 werden belangrijke wegen aangelegd of verhard. Voor de Achterhoek zijn van belang de straatwegen van Deventer over Zutphen naar Emmerik, de weg van Deventer naar Groenlo en de weg van Zutphen over Vorden, Ruurlo, Groenlo naar Winterswijk. Er ontstond zo een 's winters begaanbare wegennet, waarbij tegelijkertijd plaatselijke verbindingen werden verbeterd.

Z'n plaatselijke verbetering van wegen was de Hummelo-Enschede Kunstweg (HEK). Al in 1823 werd een poging ondernomen voor een weg van Borcolo naar Neede, door gebrek aan financiële middelen werd dit nooit uitgevoerd. In september 1849 werden deze plannen weer in behandeling genomen omdat er in Oost Nederland op meerdere plaatsen grintwegen werden aangelegd. De eerste officiële vergadering was op 6 juni 1856 in Het Wapen van Ruurlo, Zelhem werd vertegenwoordigd door burgemeester F.J.A. Baas Becking. In deze vergadering werden het bestek en de financiële plannen goedgekeurd en er werd een verzoek verzonden aan Z.M. de Koning om toestemming voor de aanleg van de weg te verkrijgen. Bij Koninklijk Besluit van 28 juli 1856 nr. 84 kreeg het bestuur toestemming voor de aanleg van de weg.

Aandeel uit de eerste geldlening van 1859 (vergroting)

Aandeel uit "Eischt een bon"

In Zelhem begon de weg in het dorp bij de Hummeloseweg, die in de volksmond al snel de Grintweg genoemd werd. In 1856 was het noodzakelijk om een tweede lening aan te gaan, ook kwamen de eerste briefen binnen van mensen die voor de functie van tolgaarder in aanmerking wensten te komen. Bij het maken van het ontwerp voor de te bouwen tolhuizen (Tol de Wittebrink) door G.H. van Veen werd er rekening mee gehouden dat de tolhuizen geschikt moesten zijn voor het uitoefenen van kleine landbouw. In oktober 1858 werden de standplaatsen van de tolhuizen en bomen aangewezen. In de nacht van 14 op 15 oktober 1859 is met de tolheffing in de Wittebrink begonnen. De tolgaarder was ook in dienst als wegwerker, en verdienden 3,- gulden in de week, vrij wonen en een beloning van 2% van de geïnde tolgelden. Ook werd bij de tol al heel snel het café De Tol gebouwd, want veel reiziger gebruiken dit punt om te rusten en te overnachten.

Omdat de verkeersintensiteit en snelheid toenam, werkte de tol belemmerend. De provincie nam de weg over, waardoor de tol kwam te vervallen.

De doos met diverse tolbonnen

Scan uit "Eischt een bon"

Tolbon

Scan uit "Eischt een bon"