| Crescendo Mondharmonica vereniging Halle | |
| Aan dit artikel van de Stichting Oud Zelhem werken mee: | |
| H. Jonas | |
| H.M. Somsen |
Mondharmonica vereniging Crescendo te Halle. Krantenartikel uit collectie Gerard Bruil
Mysterieus instrument
De mondharmonica is jarenlang een behoorlijk mysterieus instrument geweest. Medio vorige eeuw deden virtuoze spelers er namelijk alles aan om hun speltechnieken geheim te houden, om zo hun broodwinning als muzikant veilig te stellen. Zo is bekend van Little Walter (artiestennaam van Marion Jacobs) dat hij soms met zijn rug naar het publiek toe speelde, om vooral niet te laten zien hoe hij het allemaal deed. Tot eind vorige eeuw zat iedereen voor zichzelf uit te zoeken hoe je op een mondharmonica de sounds en tonen maakt die beroemde spelers uit dit kleine instrument lijken te toveren. “Ik heb vele uren samen met mijn mondharmonica en de platenspeler doorgebracht”, zegt mondharmonicaspeler Ben Bouman. “Eindeloos uitzoeken hoe die jongens het deden.
Voor Duitse volksmuziek
De oorsprong van de mondharmonica ligt in China. Daar werden rond 3.000 voor Christus de eerste ‘vrije riet’-instrumenten ontwikkeld, de zogeheten shengs. Het principe van het vrije riet is dat stromende lucht een doorslaande tong in trilling brengt, wat een toon teweegbrengt. In 1636 is de sheng voor het eerst in de West-Europese publicaties beschreven en in 1776 zijn de eerste shengs geïmporteerd naar Europa. Dit inspireerde verschillende instrumentbouwers om met het ‘vrije riet’-principe te gaan experimenteren. De mondharmonica is in 1821 uitgevonden door de Duitser Christian Friedrich Buschmann. Hij wilde hiermee een soort mini-accordeon in de markt zetten. De accordeon (of in die tijd eigenlijk de trekzak) is een instrument dat veel in Duitse volksmuziek werd en nog steeds wordt gebruikt. De trekzak, accordeon en mondharmonica werken allemaal volgens het vrije riet-principe. In de mondharmonica noemen we dat de stemtongen. Deze stemtongen zijn van oorsprong van messing, maar tegenwoordig steeds meer van het duurzamere staal. De eerste mondharmonica was in een majeur toonladder gestemd. Op een C-mondharmonica kon je dus de tonen c-d-e-f-g-a-b-c spelen. Dit doe je door te blazen en te zuigen (‘halen’ genoemd). Met halen maak je een andere toon dan met blazen, doordat je een andere stemtong in trilling brengt. Hierdoor kun je met een beperkt aantal gaten veel verschillende tonen maken. Daarnaast zijn er nog andere methodes om het aantal tonen uit te breiden, waarover straks meer.
Bluesharp in C majeur-stemming. De bovenste rij tonen speel je door te blazen, de onderste rij door te ‘halen’.