Een mensfiguur van brons, gemaakt door Ad van den Brink, geplaatst in juli 1994 n.a.v. het beëindigen van het HEK. Aan de oude HEK weg zijn nog 6 andere beelden geplaatst.

Een beeld, uit een reeks van zeven beelden van Achterhoekse kinderspelen, uit dolomiet is gemaakt door Wijnand Schoemaker.

Het beeld is - evenals andere beelden in deze reeks - gehakt uit dolomiet door Wijnand Schoemaker, geplaatst op 26 mei 1997.

 'Nieuw Leven' in het plantsoen van de Bibliotheek. Nu binnen in de Bibliotheek

Foto van Klein Hesselink 

Vincent Dame verwerkt de symboliek het thema van leven en dood. In zijn werk leest men een gedrevenheid naar het oplossen van de raadsels ontrent dit leven en dood. Uit elk sterven komt nieuw leven voort.
In dit beeld speelt ook de vruchtbaarheidsymboliek een duidelijke rol.

Het standbeeld van Smoks Hanne staat sedert 1991 in de Stationsstraat en is door de Zelhemse beeldhouwer Wijnand Schoemaker gemaakt. Onder het beeld bevindt zich een trein die 19 kolenwagens voorttrek. De hele combinatie stelt een fontein voor. De kolenwagen wordt geladen met water, als deze vol is kiept hij deze lading automatisch in de iets lager gelegen, volgende kolenwagen. Deze trein is ontworpen en gemaakt door G. Burghardt.
Dit monument is bij de verbouwing van het pand Stationsstraat 7 in 2004 beschadigd en is niet meer in zijn geheel gerestaureerd. Het beeld Smoks Hanne staat in museum Smedekinck.

Foto: uit collectie Freddie Wolsink

Foto: uit collectie Freddie Wolsink

Foto: uit collectie Freddie Wolsink

Op de wagen mevrouw Drost

Foto: uit collectie Willem Hartemink

Optocht 5 mei 1950 op de Ruurloseweg

Foto: uit collectie Harry Somsen

Bevrijdingsfeest in 1955

Foto: uit collectie Eef Oosterink

Bevrijdingsfeest in 1955, optocht op de Markt

Foto: uit collectie Eef Oosterink

Bevrijdingsfeest in 1955, optocht op de Markt

Foto: uit collectie Eef Oosterink

Kon. Marechaussee op bevrijdingsfeest in 1955, opname op de Markt

Foto: uit collectie Eef Oosterink

De Zelhemse brandspuit, die gemaakt is in 1691, is een originele Jan van der Heyden brandspuit die vermoedelijk eerst in Amsterdam dienst heeft gedaan. Dit type brandspuit is een verbeterde versie van de toenmalige blusmiddelen. In Amsterdam was de brandspuit nog niet uitgevoerd met wielen maar stond deze op een slede. Rond 1750-1760 is de brandspuit verkocht aan Wormerveer waar de wielen onder de bandspuit geplaatst zijn. Sporen van deze verandering zijn terug te vinden op de brandspuit. In Wormerveer heeft de brandspuit ongeveer 100 jaar dienst gedaan voordat hij in ca. 1850 verkocht is aan Zelhem waar hij tot ongeveer 1935 in gebruik is geweest.
De brandspuit met de 20 leren emmers zijn in de oorlogsjaren verborgen in een boerderij in Halle. In 1960 kwam een verzekeringsagent daar op bezoek en deze had wel interesse in de leren emmers, die kon hij wel krijgen maar dan moest hij alles meenemen. Omstreeks 1961 is de bandspuit door de Opleidingsschool Rotterdamsche Droogdok Maatschappij (RDM) gerestaureerd en de brandspuit kwam toen in particulier bezit. Door een toevalligheid werd de brandspuit door een Zelhemse brandweerman terug gevonden in Hattem bij Zwolle waar de inmiddels gepensioneerde brandweercommandant naar toe verhuist was. Daar werd deze afgestaan aan de Zelhemse brandweer, die het officiele eigendomsrecht op 22 januari 2022 aan museum Smedekinck gaf.

Ben de Vries en Willy Graffelman nemen de brandspuit in ontvangst van de Zelhemse brandweer. Foto: PR Smedekinck

Voor de brandweergarage, in de voormalige dorpsschool, aan de Koestraat.
De brandweerauto is een Dodge DP, PM10 (personeels-materieelwagen met zitplaatsen voor 10 personen) met kenteken M62823.Opbouw: Remmers-Tilburg, bouwjaar chassis 1934.
In dienst brandweer 1942, afgevoerd 1951. Foto: uit collectie Eef Oosterink.

In de jaren vlak voor de oorlog werd een nieuwe motorspuit aangeschaft van het merk Ford V8. Een uitstekende spuit die jarenlang dienst heeft gedaan. Maar altijd was het vervoer een groot probleem. Eindelijk werd de oplossing gevonden door de spuit aan een vrachtauto te koppelen die door een expeditiebedrijf beschikbaar was gesteld. Nog beter werd de zaak geregeld door op het chassis van een vrachtauto een open bak te bouwen voor manschappen en materiaalvervoer. Deze was voorzien een trekhaak waaraan de motorspuit werd gekoppeld. Het grote probleem bleef echter de watervoorziening.

In het dorp waren wat brandputten maar daarbuiten moest meestal geput worden uit open water indien dat aanwezig was. In de oorlog werden hier en daar kolken gegraven of bestaande uitgebreid (Kommekolk). Maar dat was ook niet alles. Na de oorlog werd er een chassis van een Bedford-truck aangeschaft en hierop werd een watertank gebouwd. Dit bleek een grote verbetering. Na een aantal jaren hiermee gewerkt te hebben werd een grote tankwagen aangeschaft van het merk DAF. Deze bevatte ook een manschappencabine zodat de manschappen direct aanwezig waren bij de ramp. De motorspuit die men nog had raakte uit de tijd en zo werd deze vervangen door een van het merk VW met een nieuwe manschappen- en gereedschapwagen van Mercedes. Ook op het gebied van de kleding zijn de manschappen erop vooruitgegaan. Destijds moesten de brandweerlieden zelf maar zorgen voor hun kleding. Alleen de spuitgast had een leren pak.

De brandweer rukt uit om bij bakkerij Ditzel een krentenwegge op te halen.
Foto: uit collectie Eef Oosterink 

 Aankomst van de tankwagen om water te vervoeren op 27 maart 1951.
De tankwagen is een Bedford QL uit 194? [oorlogsdump] TW2LD2400T7000, Op dit onderstel is in Hengelo Gld.een opbouw gemaakt. Opbouw Harmsen (carrosserie), Herwers (autotechniek)-Ajax (pomp).De brandweer Hengelo (G) heeft een identiek exemplaar nog bewaard. De portieren zijn houten raamwerkjes met een plaat er op geschroeft. Foto: uit collectie Eef Oosterink

1951  Demonstratie van de nieuwe tankwagen op de Markt / Smidsstraat.
Foto: uit collectie Eef Oosterink.

DAF brandweerauto aan de Zevenweg

Foto van fam. H.W. Wesselink

Artikel door: H. Jonas

De kinderen van de brandweermannen oefenen voor de opening. Foto van fam. Wijshake

De nieuwe brandweerkazerne is door burgemeester van Rappard op 6 juli 1982 geopend. Er ontstond het idee om dit te laten door de kinderen, onder de 12 jaar, van de brandweermannen.
Voor de kazerne stond een nagemaakte gevel van de oude kazerne die in brand gestoken zou worden. De Zelhemse brandweer zou dan uitrukken met de oude brandspuit. Helaas brandde de voorgevel zeer voorspoedig en was niet te blussen met de oude brandspuit. De kinderen rukten uit met een moderne brandweerauto, en wat de vaders niet konden, lukte dat de kinderen wel en zeer spoedig waren de vlammen gedoofd.

De nagemaakte voorgevel van de oude brandweerkazerne aan de Burg. Rijpstrastraat. 
Foto van fam. Wijshake

Het uitrukken van de Zelhemse brandweer, nog gekleed in hun werkkleding. 
Foto van fam. Wijshake

Het opstellen van de brandspuit.  Foto van fam. Wijshake

De bluspoging van de Zelhemse brandweer. Foto van fam. Wijshake

De vakkundige aanpak van de kinderen. Foto van fam. Wijshake

Nablussen van de brand. Foto van fam. Wijshake

Het opruimen kon beginnen.Foto van fam. Wijshake 

Zeer nauwkeurig werden de slangen opgerold. Foto van fam. Wijshake

Artikel door: H. Jonas en H. Somsen.

Foto: uit collectie Bennie Eenink

In het buitengebied tussen Zelhem en Halle hebben buurtbewoners een wandelroute aangelegd. De wandeling is zes kilometer lang en voert afwisselend door bos en agrarisch gebied.
De route is uniek, omdat het een puur particulier initiatief is van enthousiaste buurtbewoners. Hij loopt door een gebied waar ruilverkaveling heeft plaatsgevonden en waar grote stukken zijn ingericht als natuurgebied. De bezoekers krijgen daardoor een rijk geschakeerde wandeling voorgeschoteld, door bos, heide, moeras, grasland, akkers en langs open water.

Het pad is genoemd naar de 'boelekeerl', een boeman waarmee in vroeger tijden kinderen angst werd aangejaagd om ze op die manier bij putten, sloten en poelen vandaan te houden: "De boelekeerl zit onder 't vlonder, doarumme meug i-j nooit dichte bi-j 't water of bi-j de kolk kommen."

Bij elk startpunt staat een informatiebord met routekaart.
Een routebeschrijving is verkrijgbaar bij het TIP Zelhem, campings in de omgeving en Boerderij Boldiek.

1983, brandweerwedstrijd in Aalten waar Zelhem 1e werd. Foto van fam. Wijshake

1983, brandweerwedstrijd in Aalten waar Zelhem 1e werd.Foto van fam. Wijshake

1983, brandweerwedstrijd in Aalten waar Zelhem 1e werd.Foto van fam. Wijshake

1983, brandweerwedstrijd in Aalten waar Zelhem 1e werd. Foto van fam. Wijshake

1983, brandweerwedstrijd in Aalten waar Zelhem 1e werd. Foto van fam. Wijshake

1984, brandweerwedstrijd in Zelhem waar Zelhem 2e werd. Foto van fam. Wijshake

1984, brandweerwedstrijd in Zelhem waar Zelhem 2e werd. Foto van fam. Wijshake

1984, brandweerwedstrijd in Zelhem waar Zelhem 2e werd. Foto van fam. Wijshake.

1984, brandweerwedstrijd in Zelhem waar Zelhem 2e werd. Foto van fam. Wijshake.

1984, brandweerwedstrijd in Zelhem waar Zelhem 2e werd. Foto van fam. Wijshake

1984, brandweerwedstrijd in Zelhem waar Zelhem 2e werd. Foto van fam. Wijshake.

1984, brandweerwedstrijd in Zelhem waar Zelhem 2e werd. Foto van fam. Wijshake.

Veel boeren hadden ook enkele bijenvolkeren

Foto uit collectie fam. Oldenboom

Eekschillen op het land
Het eekschillen was een welkome inkomstenbron voor de boeren

Foto uit collectie fam. Oldenboom

Houtzagen bij boerderij Kranenbarg

Foto uit collectie Willem Hartemink

Melken met de hand

Foto uit collectie fam. Oldenboom

Rogge maaien

Foto uit collectie Willem Hartemink

Rogge maaien met paard

Foto van fam. H.W. Wesselink

Vesperen op het land
vlnr: Derk Oldenhave (Poppink), Derk Vos, ?, ? en ?

Foto van fam. H.W. Wesselink

Het slachten van een varken

Foto uit collectie Eef Oosterink

Dorsen in het Wolfersveen

Foto uit collectie Willem Hartemink

De broodlevering en uitdeling berust op een oud recht van de marke, die oorspronkelijk de Hertmermark heette. Markerechten heeft men gevonden in de archieven van het klooster Bethlehem te Doetinchem. Zij zijn geschreven op een perkament en ingenaaid bij een papieren Markeboek van Zelhem, dat deze rechten als de hare beschouwd schijnt te hebben.
Reeds in 1559 wordt er melding van gemaakt dat boeren op de gemeenschappelijke Markegronden van 't Gooy en Dunsborg plaggen mochten steken onder beding van het jaarlijks leveren van een roggebrood, bestemd voor de armen. Oorspronkelijk moesten de Zelhemmers leveren op de brink in het dorp en de boeren uit Hengelo in de Dunsborg. De Zelhemmers moesten niet leveren op Hemelvaartsdag, maar de maandag daarop volgende. Later is dit gebeuren verplaatst naar de Muldersfluite op hemelvaartsdag, precies op de grens van Hengelo en Zelhem. Terwijl de armen zich in de liefdadigheid verheugden, vermaakten de gevers zich met spel en dans en vierden bij de Olde Kaste, de zogenaamde Mulderskermis. 
Het nu nog bestaande molenaarshuis ontleent zijn naam aan het woord 'fluite' dat kermis betekent.

In ieder geval sinds 1559 waren een kleine honderd boeren van de marken onder Zelhem en Hengelo verplicht een brood te leveren van minstens 22 pond. Volgens het oude voorschrift werden de broden niet door de deur, maar door het opgeschoven venster van de opkamer naar binnen geschoven.
Eerst de schoolmeesters, later de veldwachters wogen de broden, waarna deze werden geregistreerd in het register van het markeboek. Het wegen gebeurde onder controle van de notabelen. Deze zaten aan een lange tafel, en rookten een lange Goudse pijp en dronken een glas rode wijn, die beurtelings door de kerkenraden van Zelhem of Hengelo geleverd werden. Voor elk ontbrekend pond beneden 22 pond moest 6 stuivers boete betaald worden, maar de boeken van de Armbesturen maakten zelden melding van deze boete. Alle schatplichtige boeren trachtten elkaar te overtreffen in het aanvoeren van reuze-roggemikken. In 1857 leverde G.J. Massink een brood van 151 pond. Een brood van 76 pond is 80 cm lang, 40 cm breed en 25 cm hoog.

Voerman Hendrik Jan Looman (Jan) van boerderij Jolink brengt de broden

Foto van Fokke van Gennep

In 1772 werd niet leveren bestraft door een dubbele levering in het volgende jaar. Wie het zwaarste brood leverde, vaak meer dan 100 pond, kreeg 2 flessen witte wijn, de beide opvolgenden ieder één fles.
In het jaar 1871 werd geleverd 2325 pond en wel door ingezetenen van Zelhem 1206 pond en door die van Hengelo 119 pond. Het zwaarste brood was van G.J. Massink (97 pond), dan volgden B. Massink met 29 en Groot Roessink met 27 pond. Van de geleverde broden kreeg de diaconie van Zelhem 872 pond, Hengelo eveneens, het R.K. kerkbestuur van Keijenborg 411 en van Hengelo 311 pond.

Boer Harmsen van boerderij De Buunk, met zijn brood van 101 pond, de winnaar
en door burgemeester Langman wordt de prijs van twee flessen wijn uitgereikt.

Foto uit Gelderland in Woord en Beeld 19??

De broodlevering bestaat nog steeds in een wat gemoderniseerde vorm. Elk jaar met Hemelvaartsdag bij de Muldersfluite.

Artikel door:

Het nu nog bestaande molenaarshuis van de molen de Olde Kaste, Muldersfluite, ontleent zijn naam aan het woord 'fluite' dat kermis betekent. Jaarlijks op Hemelvaartsdag werd daar een eendaagse kermis gehouden waarbij het huis van de molenaar als herberg dienst deed.

Wie van Hengelo via de Zelhemseweg, richting Zelhem rijdt vindt een kleine kilometer buiten de kom een zijweg met de naam Olde Kaste. Een vreemde naam voor een weg. Honderd meter verder richting Zelhem is de Muldersfluite.

De Olde Kaste, wel een naam met een herinnering. De Olde Kaste was de oudste molen van Hengelo. Deze zogenaamde standerdmolen, in de buurtschap 't Gooi dateerde volgens een opschrift uit 1659. Maar al eerder heeft dichtbij die plek een molen gestaan. Als leengoed van de heerlijkheid Baer aan de IJssel werd al in 1465 'die wyntmoelen tot Hengell op den Goy' in leen uitgegeven aan Gadert Kockert. Van 1484 tot 1686 was die molen in eigendom bij de familie Van Kervenheim, die ook de landgoederen 't Zelle en 't Kervel tot hun bezit mochten rekenen. In 1659 is de molen vernieuwd en waarschijnlijk enkele honderden meters verplaatst in noordelijke richting. Deze nieuwe standerdmolen stond naast het huidige huis aan de weg die nu Olde Kaste heet. Hier vlakbij stond een kasteel of huis Dunsborg.

Na de Van Kervenheims volgen enkele andere namen. In 1830 wordt de standerdmolen als slecht onderhouden omschreven. Dat zou kunnen komen door de afgelegen plaats en weinig klandizie. Voor ongeveer 600 zielen was die molen malende. Die slechte staat van onderhoud kan best te maken hebben met de naam die wij nu nog kennen. Een ‘Olde Kaste'!
Om de molen te behouden wordt in dat jaar een comité opgericht. Het type werd verdrongen door de bovenkruier en sloop ligt dan op de loer. Het naastgelegen huis en gebouwen zijn rond 1815 gebouwd. En begin 19e eeuw komt de molen in handen van de familie Wissink. Het is Gerhardus J. Wissink. Na hem nog komen zoon Hermanus en kleinzoon Gerardus Josephus W. Wissink. Tot vijf december 1933. Dan wordt de molen in opdracht van de familie Wissink gesloopt. Vele pogingen zijn in het eerste kwart van de twintigste eeuw gedaan de molen van de ondergang te redden. Helaas .

Een standerdmolen is een houten rechtstandige kast, geplaatst op een 'standerd', een hele dikke paal van ongeveer negentig centimeter dik. Dwars door de kast liep een draagbalk, hierdoor steunde de gehele kast op de standerd. Houtverbindingen zorgden ervoor dat de standerd met acht steunende steekbalken niet kon wankelen. Deze constructie, waarbij de gehele molenkast op de standerd naar de wind gezet kon worden, voldeed vijf eeuwen heel goed.

Die wyntmoelen tot Hengell op den Goy ten viif marcken rechten, weert 'sjairs omtrent 43 malder rogge, myt alinck dem wynt, gelegen in denselven kerspel, ten Zutphenschen rechten. Gadert Kockert , anno 1465.

Steven van Kerven((hem), in de akte staat Ense), 24 April 1484.

Ott van Kerven, 9 Augustus 1489.

Geertruit van Kervell, die wyntmolen met allen toebehoer, door opdracht van Ott van Kervell, haar stiefzoon; bulder is Gijsbert van Branssenborch, 1491.

Zweder van Kervenhem, 10 September 1515.

Steven van Kervenhem, vermits doode van zijn vader Sweder van Kervenhem, 16 November 1544.

Idem vernieuwt den eed, 15 April 1563.

Gerhard van Kervenheim, 22 Juli 1611.

Anna van Kervenheim, vermits doode van Bernhardt van Kervenheim, haar broeder; Vyth Christoffel van Munster tho der Lehmcuile is gemachtigde en bulder, 14 December 1641.

Wyssa van Carvenheim, vermits doode van Anna van Carvenheim, haar zuster; Vyth Christoffel van Munster is bulder, 16 Juli 1647.

Anna Sibilla Vrydach, weduwe van Salomon van Keppel, als erfgenaam van Maria Louise Vrydach of andere vorige leendragers beleend, 1/11 October 1673. Johan van Munster bulder.

Eadem verbindt dit leen voor eene schuld van 3300 gld. aan Staets Steenman en Anneken Slichtmans echtelieden, eodem die.

Eadem verbindt dit leen voor eene schuld van 2000 gld. aan Peter Greven en Aeltjen Arents, echtelieden, 18/28 Dec. 1673.

Eadem verbindt dit leen voor eene schuld van 800 gld. aan Herman Sluyter en Gerharda Verwitt, echtelieden, 28 April 1675.

Eadem verbindt dit leen voor eene schuld van 10.000 gld. aan de broeders en zusters van Sweten, 16 Juni 1676.

Eadem draagt dit leen onder zekere voorwaarden op aan haren zoon Diederick van Keppel, die daarmede weder beleend is, 30 November 1680.

Henrick Steenman ten behoeve zijner moeder, weduwe van Staets Steenman, zich qualiflceerende cessionaris van Peter Greven en diens vrouw, beleend, 9 April 1686.

Jacob Grotheen Margaretha Pit, echtelieden, laten haar besloten testament approbeeren, 26 Juli 1740.

Engelbert Tieleman Grothe, oudste zoon en erfgenaam van bovengenoemden, beleend, 5 April 1752.

Johan Grotbe, oudste broeder en leenvolger zjjns broeders Engelbert Tieleman, beleend, 6 Februari 1773.

Idem laat zgn besloten testament approbeeren, 25 November 1773.

Het nu nog bestaande molenaarshuis van de molen de Olde Kaste, Muldersfluite, ontleent zijn naam aan het woord 'fluite' dat kermis betekent. Jaarlijks op Hemelvaartsdag werd daar een eendagskermis gehouden waarbij het huis van de molenaar als herberg dienst deed. Zo stond de molen dus vermeld in het 'Register op de leenen der bannerheerlijkheid Baer'. De molen die we kennen dateert van latere datum, uit 1659. Waarschijnlijk heeft de eerste molen bij 'De Muldersfluite' gestaan en is de molen later iets naar het noorden verplaatst. De Muldersfluite zelf was muldershuis en herberg. Hier vlakbij stond een kasteel of huis Dunsborg.

Foto uit collectie Harry Somsen

De opening van de eerste braderie in 1958
vlnr: half op de foto Gerrit Buunk, Wim Lieverdink, Marinus Bertram, Bertus Eggink, Gert Becking, Kurt Levi, Jan Hukker en burgemeester Langman

Foto: uit collectie Eef Oosterink

De eerste braderie in 1958
vlnr: Harry Jansen, Irene Ditzel, Albert Zadelhoff, burgemeester Langman, ?, Bennie Wolsink en Derk Ditzel. Foto: uit collectie Eef Oosterink

Sinds 1978 worden er twee braderieën georganiseerd, een in juli en de ander twee weken later in augustus door St. Zelhemse Zomerfeesten.

Opening van de nieuwe brandweer kazerne door burgemeester van Rappard op 6 juli 1982.
 Foto: uit collectie Eef Oosterink