Kiek 's umme, een verhaal over de zondagschool in de Halle Heide.

  
Door G.J.Sielias

Lao’w ‘t ‘s hemmen aover de zondagsschole. Völle kinder uut de Heide bunt daor naor toe egaon. Liefs ‘s meddags. Vader en moeder hielen dan een hötjen meddagslaop en hadden dan gin las van de kinder. Meister Lemereis schrif, dat e  de zondagsschole aovernam van Hendrik Hobelman. Maor ok Herman ten Brinke wördt enuumd in verband met de zondagsschole. ‘t Wier in die tied an huus ehollen bi’j Hobelman en ok bi’j Naovis, an de bekke. Aevert Vrieze (geb. in 1900) wist zich nog goed te herinnern, dat Herman te Brinke bi’j Naovis de pet ophieng en begon te vetellen.

            Bi’j Herman ten Brinke tuus is ok al ‘s kasfees evierd. ‘t Godsdienst onderwies ging disse leu wel an ‘t hatte  Bi’j de oprichting van de Heideschool op 30 dec. 1919 wazzen ze dan ok alle dri’j betrokken en ze kwammen ok alle dri’j in ‘t schoolbestuur. Maor die zondagsschole besteet al völle langer as da’k dachte. In 1890 wier d’r hier al kasfees ehollen.

       Op Harmeshuus, an de Landeweerweg, wonden toen ene Dirk Jan ter Maat. He had een hele nauwe band met meister Smits van de Ni’jmanschole, en van um kreeg e op 23 februari 1877 een mooi schrift um van alles in op te schrieven, een album “als aandenking van Zijn Meester G.Smits.” Andries Geurkink had dat schrift en ok een antekenbuuksken waorin e ziene werkzaamheden en uutgaven bi’jhiel, o.a. van de zondagsschole  Disse  Dirk Jan was een aktief persoon, he had zien boerderi’jken en arbeidden geregeld bi’j anderen, met en zonder peerd. He was secretaris  van de Anti-revolutionnaire Kiesvereniging en ok correspondent van de Graafschapper.     ‘s Zondags ging e trouw naor de kerk in de Keurhorst, ‘s meddags gaf e zondagsschole in de Heide bi’j Naovis,(Berendsen-Bloemendaal) en ‘s aoves zei e tegen ziene zusters: ”Kom deerns, wi’j gaot nog effe naor de zang”,(ergens bi’j de Veldhoek) en dat allemaole lopend.

       In zien anteikenbuuksken hef Dirk Jan alle inkomsten en uutgaven van ‘t kasfees in 1890 en ‘91 op eschreven. De inkomsten sprokkelden he bi’j mekare bi’j welgestelden, zoas dominees en de freule van ‘t huus te Reurle en collectes. Ok maakten e wat winst op de scheurkalenders die e vekoch. Dat wazzen  dagkalenders met veur iedre dag een biebeltekst met uutleg en an de achterkant een verhaaltjen. Dat was in die tied, op de biebel nao, ok ‘t enige wat de mensen in huus te laezen hadden. De zondagsschole hef die verkoop lang vol ehollen, want in 1959 mos ik nog de kalenderblokken op de schilden liemen, die wodden los geleverd. “Honingdroppels” was ok zonne kalender.

       De kinderen kregen toen gebruuksveurwerpen as kaskado. Zo kreeg Hendrik Hobelman, de grootvader van Dirk, in 1890, he was toen 15 jaor, een tabaksdeuze. Zien breur Gerhard in ‘90 een zakmes en in ‘91 een geldbeurs. Hendrik ten Brinke kreeg een das en een knot sajet. Wieter wieren d’r een piepe,  scheren, boezelaars, moffen en hemden uutedeild.Veur 40 cent koch e zich een half mudde kaolen um ‘t warm te hollen.

       In 1893 emigreerden Dirk Jan naor Canada en nam zien breur Gerrit de zundagsschole aover. He hef denk ik hulp ekregen van Herman ten Brinke en Hendrik Hobelman. Maor Gerrit ter Maot verongelukte met peerd en wagen op de Aaltenseweg en Herman en Hendrik gingen deur met ‘t zondagsschoolwark.

       Harmeshuus had gin boer meer. Een zuster van Gerrit was etrouwd met A.J.Geurkink en wonden an de bekke (later Herman Berendsen). Zie vekochten ‘t huus  met 4 bunder grond veur f 800.=  an Johan Berendsen en trokken naor Harmeshuus.

       In april 1922 wier de Heideschool geopend en in juli van dat jaor wier beslotten met de zondagsschole te verhuzen van Hobelman naor de schole en meister Lemereis kreeg de leiding. D’r kwammen juffen en meisters an de schole en ieder kreeg een taak toegewezen. ‘t Kasfees bleef een hoogtepunt. Jong en old kwam d’r op af.  D’r wier royaal etrakteerd op chocolademelk en krintebreudjes. Het kerstevangelie wier veteld en nog twee andere kerstverhalen. Nao afloop kreeg i’j nog een sinaasappel met naor huus en, alleen de zondagsschoolkinderen, een buuksken.

       Die buukskes wodden lang van teveurn uut ezoch bi’j meister Lemereis an huus. De meister had dan ‘t schrift en kek hoe vake i’j ewest was en hoevölle vesjes en teksten i’j opezegd hadden. Naor ratoe kree’j  een boekjen toebedeeld, de een wat dikker , de ander dunner. De breudjes kwammen van Brunsveld, maor ok uut Halle, want ok de Halse bakkers gavven veur ‘t feest..

       De onkosten wodden bestreden uut een rondgang, zoals heden ten dage nog gebeurd. Nog altied gaot daor vri’jwillegers veur rond.  D’r wazzen toen vier liesten en de heren gingen twee aan twee rond. Ieder gezin wier uutgebreid bezocht en ‘t gebeurden wel dat ‘t geld pas nao de kerst binnenkwam. A’j baoven an de lieste ston wier van ow vewach da’j völle gavven.en de mensen die ‘t meeste afdroegen wodden dan ok ‘t eerste bezoch. Ok beston d’r een lieste van liefhebbers veur een scheurkalender. Die wodden dan nao ‘t kasfees met egeven.

       Toen mien vrouw en ik in de Heide kwammen, wier d’r ‘s zondagsmeddags zondagsschole egeven, de ene wekke deur de meister en de juffrouw (mevr.Lemereis), de andre wekke deur meister Waardenburg en Nolda Weening. Want toen de juffen wazzen vertrokken, zoch meister Lemereis zien  toevluch bi’j de dames Weening en zo hebt Jo en Nolda een horte zondagsschole egeven.

       Toen de meister met pensioen ging, was ‘t moeilijk um iemand veur de groten te vinnen, maor tante Elze, van Brunsveld, wol dat wel doen. Ze hef völle jaorn eholpen en met en nao heur een hele ris van helpers., vrowleu en mansleu. Wi’j gingen van de meddag naor de margen, eerst nao, later onder kerktied. ‘t Kasfees wier wat inekort, dri’j vehalen was völs te lange, de traktatie wier wat emindert en alle kinderen kregen een buuksken. Wie van zondagsschole afging kreeg een liedbundel, van schole hadden ze al een biebel met ekregen. De kasfeescommissie ging niet meer in tweetallen rond, maor ieder kreeg de helfte van de lieste, dat schaelden een hoop praotwark onderweg. Ze teikenden zelf baoven an de lieste en stakken d’r völle tied in. Ze kregen dan ok een beste krintewegge veur de meuite. Later ginge wi’j ok paosfeest vieren. Eerste paosdag um 8 uur ‘s marges vetelden wi’j ‘t paosevangelie en volgden een paosontbijt. ‘t Was een sfeervol gebeuren.

       An leiding he’w gin gebrek ehad.Wie veur onderwiezer ging studeren, viel zo wie zo in de prieze en ok völle anderen. Jongelu, maor ok moeders. Ik durf ze niet te numen, ‘k bun bange iemand tevegetten, ik tel d’r zo’n viefentwintig. Leiding hadden wi’j genog, maor d’r kwam op den duur gebrek an kinder. De Vara ging zondgsmarges kinderprogramma’s uutzenden en ze konden zo uut bedde veur de t.v. terechte. Veur de olders ok wel zo makkeluk. ‘t Antal liep trugge en toen ds. Bettink in de kerk de kindernevendienst invoerden woll’n wi’j niet konkurreren en bu’w met de zondagsschole estopt. Wi’j hebt samen ‘t aoverschot van de zondagsschoolpot ebracht naor de Timp, kinderdagverblijf  veur geestelijk gehandicapten in Lievelde. Dat was in juli 1989. En zo kwam an meer dan 100 jaor zondagsschole een ende.