In memoriam Harry Somsen
(Maart 2024)

Het is zo rond 1970 wanneer Harry Somsen begint met het verzamelen van oude foto’s van Zelhem. Van jongs af aan is Harry geïnteresseerd in de historie van zijn omgeving. Begin deze eeuw brengt deze hobby hem in contact met Herman Jonas, die ideeën heeft over een website waarop de historie van Zelhem is gebundeld. Na het overlijden van Herman Jonas wordt dit idee verder uitgewerkt door Harry en zijn club van medewerkers en is anno 2024 uitgegroeid tot een uniek digitaal platform waarop zo ongeveer alles over de historie van Zelhem te vinden is. Van de prehistorie tot de tegenwoordige tijd: als u een beeld wilt krijgen van Zelhem in vroeger dagen dan komt u onvermijdelijk terecht op oudzelhem.nl of oudzelhem.eu.

Maar OudZelhem is niet de enige activiteit waar Harry zich mee heeft bezig gehouden. Als uitvloeisel van zijn historische interesse is hij daarnaast bij een groot aantal andere activiteiten betrokken geweest.

Al in 2003 werd hij gevraagd om namens de gemeente Zelhem in het dagelijks bestuur van de Historische Broodweging Muldersfluite zitting te nemen.

Vervolgens kwam in 2006 de vraag van de Oudheidkundige Vereniging Salehem of Harry ook in hun bestuur wilde plaatsnemen. “Want hij was toch al met historie bezig.” Op dat moment stond net de verplaatsing van het museum van de Oudheidkundige Vereniging naar het Smedekinck aan de Pluimersdijk voor de deur. Zo kwam Harry ook in het bestuur van de Stichting Museum Smedekinck terecht en hielp bij de organisatie van de verhuizing en de inrichting.

“Maar aan een kaal museum heb je niets”, in de woorden van Harry zelf. Dus werd er een activiteitencommissie geformeerd waarvan Harry vanaf eind 2006 de leiding kreeg. Om de zes weken organiseerden Harry en Ellie een nieuwe expositie.

Om meer bezoekers te trekken, zowel toeristen als inwoners, werd een begin gemaakt met toeristische evenementen zoals de oogstdag, de harmonicadag, de oldtimerdag en de slachtvisite. Van daaruit kwam in 2008 de vraag om in het Toeristisch Platform van de VVV plaats te nemen en later in het Toeristisch Recreatief Overleg Bronckhorst. Een van de resultaten waren de kindermiddagen bij museum Smedekinck.

Min of meer vanzelfsprekend raakte Harry ook betrokken bij de organisatie van de Open Monumenten Dagen en de Kunst10Daagse in de gemeente Bronckhorst.

In 2010 werd Harry ook gevraagd als bestuurslid van de Stichting Culturele Atlas Zelhem en nam deel aan diverse werkgroepen die daarop voortbouwden.

In 2013 trok de berging van de Lancaster-bommenwerper landelijk de aandacht. Op verzoek van toenmalig burgemeester Aalderink ontwikkelde hij in het kielzog daarvan een lespakket voor de lagere scholen rond alle ruim dertig neergekomen vliegtuigen binnen de gemeente Bronckhorst.

Het is een imposante, maar toch nog vrij beknopte opsomming van functies die Harry door de jaren heen heeft bekleed en de activiteiten waarvoor hij zich heeft ingezet. Zo schreef hij jarenlang ook stukjes in Contact over pareltjes uit Zelhems historie en was hij in 2009 betrokken bij een boek over 100 jaar Chr. Harmonie Prinses Juliana in Zelhem.

Omdat de oude software van oudzelhem.nl niet meer werd ondersteund moest er in 2016 een compleet nieuwe website worden gebouwd. Een titanenklus, want er stonden op dat moment ruim 4.200 tekstpagina’s en 14.600 foto’s op. Ook dat nam Harry voor zijn rekening en hoewel nog niet volledig afgerond is oudzelhem.eu al een heel eind gevorderd.

Kortom: een actief en welbesteed leven. Achter elke activiteit gaat bovendien een dieper verhaal schuil, want Harry deed dingen nooit half. Rode draad bij alles wat hij ter hand nam was een tomeloze inzet, passie en bevlogenheid.

Wie bij hem aanklopte vond bij hem en Elly altijd een gastvrij onthaal, zowel letterlijk als figuurlijk. Of het nu ging om gegevens of om foto’s, Harry dook zijn archieven in om je voort te helpen. Als geboren en getogen Zelhemmer rolden de verhalen en familieverbanden vaak zo uit zijn mouw, hij had wat dat betreft een ijzeren geheugen. Harry was als het ware een wandelend bevolkingsregister. Als hij een antwoord schuldig moest blijven dan zocht hij net zo lang tot hij de feiten op een rijtje had.

In 2015 werd Harry benoemd tot Lid in de Orde van Oranje Nassau, een erkenning voor al zijn verdiensten voor de Zelhemse samenleving. Hij deelde de eer samen met Ellie, want zoals hij zelf aangaf: “Zonder Ellie zou ik dit niet allemaal hebben kunnen doen.” Als eerbetoon heeft Um Zellem in zijn jongste editie ook aandacht besteedt aan Harry en Ellie Somsen, als stuwende krachten achter het levend houden van de historie in Zelhem. Die publicatie heeft hij nog net meegemaakt.

Harry zal worden gemist, maar hij heeft wel iets moois achter gelaten.

(Bron "Um Zellem" nr. 17, 2024)

LEES OOK:    Familie Somsen

Gebr. Scheffer, wielrenners

Albert Scheffer Foto uit 1963 van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 

Albert Scheffer Foto uit 1963 van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed



Albert Scheffer Foto uit 1963 van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Albert Scheffer

 

Albert Scheffer Bron: de wielersite.net

1967
1967 3e in Nationaal Kampioenschap, Cyclocross, Junioren, Nederland, Nederland

1970
1970 2e in Rund um Köln, (Köln, Amateurs), Köln (Nordrhein-Westfalen), Duitsland

1972
1972 8e in Schoonaarde, Cyclocross, Schoonaarde (Oost-Vlaanderen), België

1974
1974 2e in Soestduinen, Cyclocross, Soestduinen (Utrecht), Nederland

1975
1975 3e in Katerkoers, (Den Haag, Cyclocross), Den Haag (Zuid-Holland), Nederland
Ploegen
1973 Ploegen 
Ketting - Didam (Nederland)

---

Gerrit Scheffer

Gerrit Scheffer Bron: de Wielersite.net
Gerriot Scheffer  geboren te Zelhem 27-01-1949

 

1972

1972 3e in Nationaal Kampioenschap, Cyclocross, Elite, Nederland, Nederland
1972 5e in Geel ten Aart, (Geel, Cyclocross, Amateurs), Geel (Antwerpen), België -1977
1972 7e in Lanaken, Cyclocross, Lanaken (Limburg), België
1972 2e in Zelzate, Cyclocross, Cat. B, Zelzate (Oost-Vlaanderen), België
1972 4e in Schoonaarde, Cyclocross, Schoonaarde (Oost-Vlaanderen), België

1973

1973 2e in Nationaal Kampioenschap, Cyclocross, Amateurs, Nederland, Nederland
1973 1e in Poederlee, Cyclocross, Amateurs, Poederlee (Antwerpen), België
1973 1e in Nederzwalm-Hermelgem, Cyclocross, Nederzwalm-Hermelgem (Oost-Vlaanderen), België
1973 2e in Soestduinen, Cyclocross, Soestduinen (Utrecht), Nederland
1973 5e in Hamme, Cyclocross, Amateurs (a), Hamme (Oost-Vlaanderen), België

1974

1974 3e in Schulteiss Cup, (Berlin, Cyclocross), Berlin (Berlin), Duitsland
1974 1e in Nationaal Kampioenschap, Cyclocross, Amateurs, Nederland, Nederland
1974 4e in Sint-Job-in-'t-Goor, Cyclocross, Amateurs, Sint-Job-in-'t-Goor (Antwerpen), België
1974 1e in Soestduinen, Cyclocross, Soestduinen (Utrecht), Nederland

1975

1975 3e in Charleville-Mézières, Cyclocross, Charleville-Mézières (Champagne-Ardenne), Frankrijk
1975 2e in Katerkoers, (Den Haag, Cyclocross), Den Haag (Zuid-Holland), Nederland
1975 2e in Nationaal Kampioenschap, Cyclocross, Amateurs, Nederland, Nederland
1975 3e in Wereldkampioenschap, Cyclocross, Amateurs, Melchnau (Aargau), Zwitserland
1975 3e in Nieuwerkerken, Cyclocross, Nieuwerkerken (Oost-Vlaanderen), België
1975 1e in Sint-Job-in-'t-Goor, Cyclocross, Amateurs, Sint-Job-in-'t-Goor (Antwerpen), België
1975 5e in Jaarmarktcross, (Niel, Cyclocross), Niel (Antwerpen), België

1976

1976 1e in Nationaal Kampioenschap, Cyclocross, Elite, Nederland, Nederland
1976 8e in Wereldkampioenschap, Cyclocross, Elite, Chazay-d'Azergues (Rhone-Alpes), Frankrijk

1977

1977 2e in Katerkoers, (Den Haag, Cyclocross), Almelo (Overijssel), Nederland
1977 1e in Gieten, Cyclocross, Gieten (Drenthe), Nederland
Ploegen
1976

De Uitkomst - Gazelle (Nederland)
1976

Ketting - Shimano (Nederland)
1977

Riejan Sport (Nederland) vanaf 01-10-1977

 

Evert Bellert (1922-1995)

Evert Bellert is op 04-02-1922 in Epe geboren en kwam samen met zijn broer Henk Bellert die ook in Epe is geboren in een gezin met 7 kinderen, op zeer jonge leeftijd in 1923 naar het Loo A305 in Zelhem. Daar woonden het echtpaar Hendrikus Wentink en Alberdina Hendrika Lenderink, die de beide broers als pleegkinderen opnamen naast hun twee eigen dochters. Evert was net anderhalf jaar oud.

De kinderen Bellert gingen naar de school aan de Doetinchemseweg.
1933 ca. klas 3. Klassefoto met meester Geert Kreuzen. In het rode kader de gebr. Bellert. Foto: HC Remmelink.
Op deze foto: Meester G. Kreuzen, Jan v. Tongeren, Han Hemink, Broer Loman, Arie Capel. Gert Hemink, Grada Klein Hesselink, Dina Schieven,Eef Bellert, Henk Bellert , Willy Diepenbroek, Jootje Klomp, Dina Radstake,..Radstake, Willemien Woerts, ..Schieven, Gerhard Demmink, ?, Johanna Teunter,..Hagelstein, Diny Radstake, Jantje Kuiperij ?, Theo te Pas, ? , ?, ?, 

Na de lagere schooljaren vertrok Evert Bellert naar zijn familie in Epe en ging daar bij een boer werken, maar hij kreeg heimwee naar Zelhem en ging in 1938 terug naar zijn pleegouders in Zelhem. Evert was toen 16 jaar.

Broer Henk Bellert, ging na zijn lagere schooljaren eerst ook als boerenknecht werken bij de familie Hagen aan de Aaltenseweg in Halle, en is daarna bij de familie Giesen aan de Velsingstraat in Doetinchem in de kost gekomen, hij ging toen werken bij T.D. Verblifa in Doesburg en is op 48 jarige leeftijd overleden in Doetinchem. 

In de jaren 1920 is zuster Annie Bellert ook bij een pleeggezin in de Achterhoek terecht gekomen en wel bij de familie Trachter aan de Wildenborghseweg in Ruurlo. Zij is later weer terug gegaan naar de Veluwe, is daar getrouwd en met haar man gaan wonen in Vaassen.

Na zijn terugkeer in Zelhem is Evert bij de familie Hupkes, die een boerenbedrijf (de Kip) hadden aan de Tolstraat 2 in Hummelo terecht gekomen, waar hij als jonge jongen ging werken.

Tijdens een feest in Hummelo heeft Evert Bellert, Albertha Vrogten, (geboren op 02-08-1920 in de Witte Brink gem. Zelhem), leren kennen.
Albertha Vrogten werkte toen in de huishouding bij familie de Vries in Hummelo op de boerderij Vossenplaats aan de Zelhemseweg 6.

Achterzijde boerderij Vossenplaats in Hummelo. Foto: coll. HM Somsen

Evert Bellert trouwt met Albertha Vrogten in de oorlog op 15-07-1943. Zij gaan in Zelhem wonen dicht bij de pleegouders en kregen toen in Zelhem een ​​klein gedeelte van een schuurtje van de familie Straks in het Loo.
In de oorlog stond een soort woonwagen in het bos de Langenberg, (later de stortplaats) die was van een wegenbouwer uit Doetinchem. Die woonwagen is na de oorlog verplaatst naar de driehoekige kavel waar nu de Esweg / Loorweg beginnen, daar hebben Evert en Albertha van gewoond.

Zij kregen daar drie zoons: 1. Harry Bellert geboren op 10-01-1946, 2 . Henk Bellert geboren op 14-09-1947, 3 . Albertus (Bertus) Bellert is geboren op 01-03-1949.

Bijna is pleegvader Hendrikus Wentink overleden 17-10-1946 overleden en bleef op pleegmoeder Dine Lenderink alleen achter in het huis.

1950 pentekening 't Loo A305 het huis van de fam. Wentink-Lenderink. Fotoscan: coll. H.M. Somsen.

Evert en zijn vrouw kochten het huis A305 van zijn pleegouders, maar om daar gelijk te gaan wonen was toen niet direct mogelijk.
Toen dat huis in 1955 afbranden, konden Evert en Albertha een nieuw huis laten bouwen. Het gezin kon in 1956 van de woonwagen naar het nieuwe huis aan de Toorweg 2.

Evert Bellert heeft naast het werk op boerderijen ook gewerkt bij Vromen papierfabriek in Doetinchem, daarna bij de Nederlandse Heidemij en ook nog een aantal jaren in Zelhem bij Celtona.

	Evert Bellert is al vroeg met het tekenen en beginnen, begint de familie in het nieuwe huis wonen. Toen hij later voor zijn werk werd afgekeurd, kreeg hij meer tijd voor het tekenen en schilderen. Hij heeft in eind jaren ”50 /begin jaren ”60 nog tekenles had van de Frits Jansen uit Doetinchem, die toen tekenleraar was op een school in Doesburg.
F. Jansen.

Zijn pleegmoeder Dine Lenderink is overleden in die periode op 12-10-1960.

Het in 1956 nieuw gebouwde woonhuis van de fam. Bellert. Foto: A. Bellert.

Evert heeft altijd contacten onderhouden met zijn ouders en de andere kinderen van het gezin in Epe. Evert en Albertha zijn ook met hun kinderen terug geweest bij het 50 jarig huwelijk van zijn biologische ouders. De kinderen onderhouden nu nog contacten met elkaar. 

Evert als hobby kunstschilder.
Evert Bellert heeft als hobby altijd op hardboard getekend, met acryl. Zijn werken hebben een geheel eigen signatuur. In de schilderskunst  kunnen hem rekenen tot de naïeven. Veel boerderijtjes en woonhuizen in en om Zelhem heeft hij geschilderd. Eenvoudig van opzet en typisch frisgroene kleur is altijd aanwezig. Ook zijn een aantal pentekeningen in dezelfde naïeve stijl bekend.

Door de jaren heen heeft hij heel veel pentekeningen en schilderijen gemaakt, hieronder een deel daar van.
Een deel van zijn collectie is naar het tegenwoordige Erfgoed Centrum Achterhoek-Liemers gegaan. (ECAL)

Evert Bellert is op 13-06-1995 op 73 jarige leeftijd overleden in Doetinchem.
Zijn vrouw bleef met twee zonen, Harry † 1996 en Henk wonen aan de Toorweg 2 tot haar overlijden op 78 jarige leeftijd in Doetinchem op 13-11-1998. Zoon Bertus trouwde in 1970 en ging te Doetinchem wonen.

Na het overlijden van Albertha in 1998, is in 2000 het woonhuis met de grond verkocht aan de heer en mevr. Pardon-Gerritsen en mevr. Koemans-Pardon. Die hebben in 2004 dat huis afgebroken en er weer een nieuw huis laten bouwen.

Krantknipsel over een schilderij van de hooiberg in de Bergstraat	Boerderijtje ca. 1900 Foto. coll. HM Somsen

1958 Hummeloseweg 11 het woonhuis van zijn meester G. Kreuzen. Foto. G. Dales

Oude NPB kerk in de Piersonstraat. Foto. HM Somsen

Gereformeerde kerk en armenhuis in de Weverstraat. Foto. coll. HM Somsen

Doetinchemseweg 43-45. Foto. coll. HM Somsen
  
Boerderij Kranenbarg in het Loo. Foto. coll. HMSomsen

Molen Wisselink in de Velswijk. Foto coll. HM Somsen.

Schuur van boerderij Wassink aan de Doetinchemseweg 1976. De schuur is afgebroken.
Foto. coll. HM Somsen

Melkbus met afbeelding van boerderij de Croupin. Foto. coll. HM Somsen

Onder Diversen-Culturele Atlas Zelhem staan ​​ook nog schilderijen van Evert Bellert .

H.H.J. van Rooijen

Op 1 oktober 1872 aanvaardt hij zijn ambt als hoofd der Christelijke Loo school in Zelhem.

 

 

 1910 Het school bestuur en docenten aan de Looschool. Foto Archief Looschool

1965 Het woonhuis aan de school waar van H.H.J. Rooijen woonde. Foto: coll H.H. Hennink

  Was tuinman op Enghuizen van de fam. van Heeckeren

3e generatie

Dit echtpaar woonden op huis 138A “Klein Sonsbeek” in Hummelo later vermeld dat ze wonen op “de Drieslag” thans Zutphenseweg 7-9 sinds Petri 22-02-1835.

Herman Eduard	Reinirus Wichert	Anna	Antonia Hermina	Johanna	Hendrika Wilhelmina

Herman Eduard Knaake Jr. voor het woonhuis in de Burgemeester Rijpstrastraat in Zelhem
Foto van mevr. J. Knaake-Koster

  
Burgemeester Rijpstrastraat 16-18.

Lees ook het verhaal over de kunstschilder H.E.Knaake 

e familiegegevens van de geërfden van Het Witte Paard te Zelhem                              www.oudzelhem.eu

1e generatie

2e generatie

3e generatie

4e generatie

Vermoedelijk is in deze tijd Het Witte Paard en café De Ploeg beide in bezit van de familie. Zoon Gerhard Jan wordt eigenaar van Het Witte Paard en zoon Arnold Jan wordt eigenaar van café De Ploeg. Bij de familie gegevens van de familie Bel kunt u meer informatie hierover vinden.
Zoon Hendrik Johan wordt tapper op café De Tol. 

 5e generatie

Willemina Johanna Praastink geb. 1858 Foto: fam Kwerreveld

6e generatie

 

Arnold Jan Praastink op de bok


A.J. Praastink met paard en wagen Foto Fam. Kwerreveld bewerkt en gekleurd.

A.J. Praastink met paard en wagen bij het tuinmanshuis in Hummelo.
Foto Fam. Kwerreveld bewerkt en gekleurd.

Jan Albertus Berendsen.  Foto fam. Kwerreveld	Gesina Johanna van Lochem. Foto fam. Kwerreveld

Arnold Jan Praastink. Foto van mevr. J. Boersma-Bel	Gesina Johanna Aleijda Berendsen. Foto van mevr. J. Boersma-Bel

7e generatie

Het Witte Paard in de 30e jaren. Foto fam. Kwerreveld

 
Gesina Johanna Aleijda Berendsen en zoon Jan Albertus Praastink.Foto: fam. Kwerreveld


Trouwfoto Praastink-Nijhof 1919 Foto: fam. Kwerreveld

Johanna Hermina Nijhof en dochter Jo.Foto: fam. Kwerreveld.

Hengeloseweg. Met o.a. Jo Praastink,  Bertha (Bruil-) Regelink en Sofie Aussen 
Foto: Fam.Kwerreveld bewerkt en gekleurd. 

Arnold Praastink ca. 1945 voor de muziekkoepel aan de Ruurloseweg tegenover Het Witte Paard. Foto: fam. Kwerreveld

Arnold en Jo Praastink bij het Witte Paard ca. 1945. Foto : fam. Kwerreveld

Jan Albertus Praastink en Johanna Hermina Nijhof. Foto: fam. Kwerreveld

Embleem van de KNIL voortrekker	C.A. Kuypers in uniform

1930 Inschrijving op de Universiteit in Leiden


1942 Briefkaart van C.A.Kuypers aan zijn vrouw in Bandoeng.

De achterzijde van de briefkaart in 1942

1946 Het gezin Kuypers

 Levensloop van Cornelis Anthonie Kuypers

Cornelis Anthonie (Kees) Kuypers werd op 18-11-1906 te Vlaardingen geboren. Hij was de middelste uit een gezin van zeven kinderen. Zijn vader was fabrikant van scheepsmachines. Rond zijn vijfde jaar verhuisde het gezin naar Rotterdam omdat de fabriek daar aan de zuidelijke oever van de Maas meer mogelijkheden tot expansie had. Het gezin kwam boven de fabriek aan de Maas te wonen. Enkele jaren later verhuisden zij in verband met de gezondheid van zijn moeder opnieuw, nu naar Zeist. Zijn vader kwam daar alleen in de weekends. Daar doorliep hij de H.B.S.

Zijn ouders waren Ned. Hervormd en nogal streng in de leer.  Zondags ging het gehele gezin tweemaal ter kerke. Sportverenigingen waren taboe, wat jammer was want hij blonk uit op sportief terrein zoals gymnastiek, voetbal en schaatsen.
Ook was hij muzikaal niet zonder talent en speelde niet onverdienstelijk viool.

In de twintiger jaren ging de algemene economische malaise niet aan de scheepvaart voorbij en dus was er ook vrijwel geen werk voor de fabriek van zijn vader. Voor een opleiding na het behalen van zijn H.B. S.-diploma was er geen geld. Hij deed een jaar wat hand- en spandiensten op de fabriek maar zag daar geen toekomst in.

Op een advertentie in de krant meldde hij zich aan voor een studiebeurs waarmee hij zich verbond om na het voltooien van zijn studie naar Ned. Indië te gaan als officier van gezondheid in het Koninklijk Nederlands -Indisch Leger (K.N.I.L.).

Omdat er opnieuw geen geld was om op kamers te gaan in Leiden, werd hij  treinstudent. In 1932 studeerde hij af. Een paar maanden later trad hij in het huwelijk, met Jeanne Sepers Hij wilde graag naar Indië vertrekken, maar er werd hem gezegd dat er voorlopig geen behoefte was aan jonge artsen. Hij besloot zich te gaan specialiseren tot dermatoloog en in afwachting van een assistentenplaats kreeg hij het advies van de hoogleraar om zich een jaar te bekwamen in de Pathologische Anatomie, opleiding tot patholoog. Nog geen half jaar nadat hij in Amsterdam daaraan was begonnen kreeg hij orders om zich met de eerste gelegenheid in te schepen naar Indië.

Het was gebruikelijk dat een 'groentje' eerst in Batavia op Java een tropencursus volgde en ingewerkt werd. Daar was echter geen plaats. Hij werd voorlopig in het Militiltair Hospitaal van Magelang op Java geplaatst.

Militiltair Hospitaal van Magelang Foto: Tropen museum

Een maand later werd daar zijn dochter Dineke* (Dina Cornelia) 23-7-1933 Magelang Java,  geboren. Nog geen zes weken later kon hij weer zijn koffers pakken. Hij moest als 'broekje' zonder enige practische medische ervaring en zonder goede voorbereiding binnen een week met vrouw en een baby van nog geen zes weken naar Sintang in West-Borneo vertrekken. Je had maar te gehoorzamen, in die tijd was van inspraak nog geen sprake.

Sintang was één van de meest afgelegen posten in Nederlands -Indië, midden in de rimboe gelegen en slechts per boot over de rivier de Kapoeas op West Kalimantan voorheen West Borneo, te bereiken. Er was geen hulp en advies van collegae mogelijk, evenmin het verwijzen naar een specialist.


Dajak krijger uit Lomg Nawan, Borneo. Foto: Tropenmuseum

De inheemse bewoners, de Dajaks, waren nog relatief onontwikkeld. Er woonden wel enkele import Javanen, een paar Hollandse nonnetjes, die de verpleging en verzorging van de patiënten op zich hadden genomen en een Amerikaanse zendeling met zijn gezin.

Ondanks de primitieve omstandigheden met weinig mogelijkheden voor wetenschappelijk onderzoek raakte hij toch zo geboeid door diverse ziektebeelden die hij daar waarnam, dat hij met microscoop en eenvoudig kweekmateriaal onderzoek deed en proeven nam en daarover publiceerde in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.

Eind 1934 werd in Sintang zijn oudste zoon Cees/Kees* Sintang geboren. Het zware, vochtige klimaat in de tropische regenwouden van Borneo bleef niet zonder gevolgen voor zijn vrouw. Twee jaar later verzocht hij om overplaatsing vanwege haar sukkelende gezondheid.

Dat verzoek werd vrij spoedig gehonoreerd en hij werd overgeplaatst naar Bandoeng op West-Java met een prima klimaat voor Indische begrippen.

In 1938 werd in Bandoeng zijn jongste zoon Hans* 1938 Bandoeng, geboren. Toen hij in 1939 in aanmerking kwam voor een verlof in Holland verkoos hij om in Indië te blijven gezien de situatie in Europa na de inval door Hitler in Polen. Men hield op dat moment nog geen rekening met een uitbreiding van de oorlog in Azië.

In 1942 maakten de Jappen zich meester van Nederlands-Indië en werden de Europeanen gevangen genomen, de mannen gescheiden van de vrouwen en kinderen. De K.N.I.L.-militairen werden afgevoerd, deels naar Japan en deels naar de beruchte Birma-spoorlijn in Achter Indie  om daar voor de Japanners  te werk te worden gesteld. Over de Birma-spoorlijn bestaat het gezegde dat daar voor iedere biels een dode is gevallen. De omstandigheden waren uitermate slecht. Weinig en slecht eten, geen medicamenten voor de op de loer liggende tropische ziektes en zware lichamelijke inspanningen in de tropische hitte zorgden dan ook voor veel sterfgevallen. De ongekende wreedheden begaan door de Japanse overheersers hebben daar ook niet weinig toe bijgedragen.

'Dokter Kuypers' was de oudste arts en droeg dus de verantwoording voor de gezondheid van alle krijgsgevangenen in één van de kampen aan die Birma-Siam spoorlijn. Hij heeft zich daar op dusdanige wijze van zijn taak gekweten dat hij na de oorlog is onderscheiden met de "Verzetster van Oost-Azië", een hoge onderscheiding voor uitzonderlijk gedrag tijdens de krijgsgevangenschap .

Na de capitulatie van de Jappen heeft het nog vier maanden geduurd voordat hij weer met vrouw en kinderen was herenigd. Ondanks alle doorgestane ontberingen kon er van verlof niets komen. Er was natuurlijk zoveel werk aan de winkel op gezondheidsgebied dat artsen niet gemist konden worden. Na ruim een half jaar in Siam (Thailand) zijn gezin bij zich te hebben gehad moest hij vrouw en kinderen in 1946 met het oog op de scholing van zijn kinderen naar Holland laten gaan. Zelf kon hij eindelijk een jaar later volgen.

Inmiddels had hij het plan opgevat om zijn waarnemingen en ervaringen tijdens de krijgsgevangenschap met beri-beri (een aandoening ten gevolge van ernstige vitamine B-deficiëntie) in een dissertatie te verwerken. Terug in Holland kreeg hij tijd om dat plan te verwezenlijken. In 1948 promoveerde hij tot doctor in de geneeskunde. In hetzelfde jaar, 1950, vestigde hij zich als huisarts te Zelhem (Gld.).

In 1967 legde hij zijn praktijk neer. Naast zijn huisartsenwerk is hij vele jaren bestuurlijk actief geweest in de kring van huisartsen in de Achterhoek en bleef hij wetenschappelijk actief. Dat laatste resulteerde in verschillende baanbrekende publicaties in wetenschappelijke medische tijdschriften.

Ook had hij vanaf 1971 jarenlang zitting in het Medisch Tuchtcollege. Na zijn pensionering als huisarts is hij gedurende een jaar werkzaam geweest als hoofdgeneeskundige bij het Gevangeniswezen en de Psychopatenzorg in het Rijksasiel 'De Kruisberg' te Doetinchem, waarna hij nog ca 10 jaar docent is geweest aan de verpleegstersopleiding van het Wilhelmina ziekenhuis te Doetinchem.

Na het definitief stoppen met werken bleef hij zeer geïnteresseerd in zijn vak en las de voornaamste Nederlandse medische tijdschriften.


Tekening Boerderij aan de Meeneweg.  Kuypers 1977 Foto: coll. H.M. Somsen

Hij was een verdienstelijk zondagsschilder. In familiekring worden vooral zijn portretten en landschappen gewaardeerd.
In 1991 overleed zijn vrouw na een gelukkig huwelijk van bijna 60 jaar. Tot vrijwel aan haar dood heeft hij haar enkele jaren met grote toewijding en liefde verzorgd en verpleegd.

Een jaar na de dood van zijn vrouw vond hij in een iets jongere weduwe uit zijn kennissenkring een lieve partner, An Schuitemaker, dankzij wie hij nog een paar goede jaren kende totdat zijn ziekte daar een einde aan maakte.

Verzetster van Oost-Azie

Verzetster Oost Azie met baton. 


Verslag van enkele feiten en anekdotes, die inzicht geven waarom mijn vader met deze verzetsster is onderscheiden.

Er zijn een zestigtal brieven, die het beeld wat completer maken. Het zijn brieven uit verschillende hoeken; de meest sprekende zijn een brief van een verpleger, één van een collega kapitein en twee van een Engelse collega kapitein, de laatste was  geen medicus.
Het was op een gegeven moment de bedoeling van de Jappen om een contingent krijgsgevangenen te verschepen naar Japan en ze daar te werk te stellen.
 Het was aan de laatsten, de Engelse kapitein, geen medicus,  bekend dat veel van die schepen, ik meen in de Zuid-Chinese zee, door de geallieerden getorpedeerd werden en met man en muis vergingen. Mijn vader was als oudste en verantwoordelijk arts ook met een paar honderd man ingescheept. De hoogste officieren hadden beraadslaagd, voor zover zulks mogelijk was, hoe ze onder deze levensgevaarlijke reis uit konden komen. Ook het doel op zich was natuurlijk weinig aanlokkelijk. Mijn vader opperde toen het idee, wetende hoe doodsbang de Jappen waren voor besmettelijke ziektes, om de Jappen op de mouw te spelden dat er typhus heerste onder de manschappen, wat niet waar was. Wel waren er een aantal mannen met dysenterie en aspecifieke diarrhoea, buikloop, maar mijn vader hoopte dat de Jappen niet de moeite zouden nemen om nader onderzoek te doen.
De Jappen reageerden furieus, deels uit angst voor besmetting, deels uit frustratie over het ontschepen en weer inschepen van vervangende gevangenen en zoals altijd kreeg de boodschapper van het slechte nieuws rake klappen.
Maar de geconsulteerde Japanse arts durfde het risico niet te nemen en de gehele lading krijgsgevangenen werd ontscheept en als alternatief naar de Birma-spoorlijn gedirigeerd.
Het schip werd volgeladen met Aziatische koelies, werklieden,  en later werd vernomen dat dit schip inderdaad getorpedeerd is en gezonken.
Later, na een verschrikkelijke reis per gesloten goederenwagons in de tropische zon en nachtelijke marsen te voet, om niet door de geallieerden gezien te worden, door moeilijk begaanbaar terrein, kwamen ze in een kamp, dat ze overigens zelf grotendeels moesten opzetten, daar waar de spoorlijn verder moest worden aangelegd. Het heette Springcamp.

Tekening Birmaspoorlijn, Spoorlijn Tonchan 139 Thailand

 Het was een kamp van merendeels Hollandse krijgsgevangenen. Het lag pal naast één of meer kampen met Engelse krijgsgevangenen.
Mijn vader was in zijn kamp weer de hoogste in rang zijnde arts (kapitein) , dus eindverantwoordelijk naar de Jap toe om dagelijks zoveel mogelijk (vanuit Japs oogpunt) 'gezonde' manschappen te leveren om aan de spoorlijn te werken.
Hij realiseerde zich dat, hoe weinig hij ook kon doen in deze situatie met weinig medicamenten, slecht voedsel en onderdak en zware lichamelijke inspanning, er toch twee zaken van eminent belang waren, waar hij wel wat aan kon doen en daar heeft hij zich die periode met alles wat hij in zich had voor ingezet: het moreel en de hygiëne. Hij had mee dat hij van nature gezag uitstraalde, vertrouwen inboezemde en mensen om zich heen wist te motiveren.
Bovendien was hij sthenisch, ( kracht en lust tot leven bezittend) had een groot gevoel voor humor en was ook physiek (lichaamsgestel) niet klein te krijgen.
Met een ijzeren discipline van strenge hygiënische maatregelen rond de voedseldistributie en latrines wist hij de cholera uit het kamp te houden, wat, zoals na de capitulatie bleek, in geen enkel ander kamp langs die spoorlijn gelukt was.
Zo had hij bij de keuken twee grote gamellen laten plaatsen, waar twee man altijd moesten zorgen dat er kokend heet water was om het etensgerei voor en na het eten in onder te dompelen. Hij had geweldige verplegers die hierop toezagen.

Iedere morgen had het vaste ritueel dat alle krijgsgevangenen, die ook maar enigszins konden lopen, voor de Jap moesten aantreden alvorens aan het werk gestuurd te worden. De manschappen werden geteld en de hoogste militair in rang, kolonel van den Hoogeband (Opa van zwemmer Pieter van den Hoogeband.)
en Kuypers en een tolk stonden voor de troep oog in oog met de Jap om verantwoording af te leggen over het in de ogen van de Jap veel te lage aantal goedgekeurde mannen.
De tolk was een klein mannetje, een Jood, die als enige Japans sprak (althans dat kenbaar had gemaakt).

De kampcommandant korporaal Kamura/Kamra, wond zichzelf iedere morgen hoe langer hoe meer op over het te lage aantal beschikbare mannen en iedere morgen eindigde dat met een paar klappen in het gezicht. Eerst de kolonel van den Hoogenband, dan mijn vader, die beide probeerden dat zo stoeijns mogelijk te ondergaan, en tenslotte de tolk. Deze was bang en kwetsbaar en kreeg daarom volgens het bekende primitieve principe de meeste klappen.

Na een week of zo kon mijn vader het niet langer aanzien en ging voor de tolk staan met een houding van "durf je wel, kom maar op, moet je mij slaan". Het slaan hield daarna vrijwel op. De Jap had kennelijk respect gekregen.

Toen het nieuws van de atoombommen op Nagasaki en Hirosjima en de daarop volgende capitulatie van de Jappen in de kampen bekend werd, ontstond er vrijwel onmiddellijk contact met de naburige Engelse kampen en bleek al gauw hoe gunstig het sterftecijfer in het kamp van mijn vader afstak bij dat in de Engelse kampen.

Niet veel later, toen iedereen verzameld was op de plaats waar altijd voor de Jap moest worden aangetreden, werd Kuypers uit het geïmproviseerde ziekenzaaltje weggehaald om voor de troep te verschijnen en kreeg hij na een speech van de officier die het hoogste in rang was, met o.a. de woorden "the magnificent way you kept the cholera away", een ovationeel applaus.

In 1948 kwam het gezin Kuypers naar Zelhem om de huisartsenpraktijk van dokter A.L. Gerritsen, die met pensioen ging, over te nemen. Het gezin Kuypers betrok de huisartsenwoning aan de Burg. Rijpstrastraat 9.
Dr. Kuypers was een bekwaam arts en vele Zelhemmers herinneren hem als een bijzonder fijn mens.

 Het woonhuis en de praktijk van C.A. Kuypers aan de Burgemeester Rijpstrastraat 9

Zijn tropenjaren waren een bron voor de vele publicaties die hij verzorgde voor het Ned. Tijdschrift voor Geneeskunst. Die publicaties gaven zijn collega’s in heel Nederland inzicht in de ziektes die zich voordeden onder de teruggekeerde Indische Nederlanders.

In 1967 nam hij als huisarts afscheid. Hij deed zijn huisartsenpraktijk over aan de jonge huisartsen J. van Noort en J. de Boer en verhuisde naar de Meeneweg 1. Na zijn pensionering als huisarts is hij gedurende een jaar werkzaam geweest als hoofdgeneeskundige bij het Gevangeniswezen en de Psychopatenzorg in het Rijksasiel 'De Kruisberg' te Doetinchem. Zijn gedrevenheid voor het vak, maakte dat dr. Kuypers nog tien jaar les bleef geven aan de leerling-verpleegkundigen van het Wilhelmina Ziekenhuis te Doetinchem. Verder was hij medisch adviseur voor de patiënten op het bejaardencentrum de Zonnekamp. Ook zijn, inmiddels hulpbehoevende oud-patiënten, bleef hij zien omdat hij maaltijden ging bezorgen voor Tafeltje Dekje.

Om zijn opgedane kennis te delen, richtte hij twee Probus-clubs op die nu nog bestaan. Op latere leeftijd raakte hij meer aan huis gebonden om zijn zieke vrouw te verzorgen. Na haar overlijden en het overlijden van zijn dochter Dineke kwam hij zelf in het verpleeghuis Den Ooiman in Doetinchem, waar hij op 26 februari 2003 op 96-jarige leeftijd overleed. Dokter Kuypers werd na de oorlog onderscheiden met de Verzetsster Oost-Azie voor zijn werk aan de Birma spoorlijn.

 DR. C.A. Kuypers 2003

Publicaties van C.A. Kuypers

1.     Geneeskundig Tijdschrift van Ned.-Indië  (1936) af 1. 22 p.1896, Casuïstische
        mededelingen. Uit het Landschapshospitaal te Sintang (West-Borneo). Een 
        tweetal gevallen van Tropical Typhus ?

2.     Geneeskundig Tijdschrift van Ned.-Indië (1936) af1.37 p.2344, Piëdra in
        West-Borneo.

3.     Ned. Tijdschrift van Geneeskunde 97 (1953) p. 818, Een lijder aan Lupus
        Erythematodes Disseminatus subacutus, behandeld met Atebrine.

4.     Ned. Tijdschrift van Geneeskunde 103 (1959) p. 536, Het epidemiologische beeld
       van de Aziatische influenza in een huisartsenpraktijk te Zelhem.

5.     Huisarts en Wetenschap 5 (1962) p. 38, Tonsillitis acuta, het epidemiologische en
        klinische beeld in een plattelands-praktijk.

6.     Ned. Tijdschrift van Geneeskunde 108 (1964) p. 1278, Ingezonden stuk:
        Roodvonk in de praktijk.

7.     Huisarts en wetenschap 9 (1966) p. 42, 'Psychomatische' stoornissen in een
        plattelandspraktijk.

Correcties in samenwerking met H.M. Kuypers
Bewerking 3 juni 2014 en maart 2021

Wilhelmina Gerharda ( Tante Mies) Oldenhave

Wilhelmina Gerharda (Tante Mies) Oldenhave. Foto van mevr. J. Knaake

Wilhelmina Gerharda Oldenhave was verbonden aan de Vereniging tot steun aan de voogdijkinderen, waarvoor zij veel zegenrijk werk verrichte. Daarnaast bewoog ze zich op het gebied van de alcoholbestrijding, de orde Goede Tempelieren,  I.O.G.T.
Lange tijd bespeelde ze ook het orgel in het kerkje van de Prot. Bond en ijverde ze voor de zondagschool, waardoor ze ook in het kerkelijk leven van de NPB een vooraanstaande plaats innam. Ook was ze druk in de bibliotheek van het Nut, die toen nog gevestigd was in de openbare school aan de Doetinchemseweg.

Uit het notulenboek van het Nut:
‘De eenige dame …’

De aanwezigheid van mej. W.G. Oldenhave (bekend als Tante Mies) in het eerste bestuur van het Nutsdepartement Zelhem is anno 1912 blijkbaar nogal opmerkelijk. Op de oprichtingsvergadering is sprake van drie vrouwelijke leden, die echter alle schitteren door afwezigheid. Op de huishoudelijke vergadering van 10 maart 1913 bij café Praastink verschijnt mej. Oldenhave echter als eerste vrouw daadwerkelijk ten tonele, tenslotte was ze (ondanks haar eerdere afwezigheid) als bestuurslid gekozen. In de notulen is het als volgt vastgelegd: ‘De voorzitter opent de vergadering en heet de aanwezigen welkom, inzonderheid richt hij het woord tot de eenige dame, Mej. Oldenhave, die het heeft aangedurfd, daar het te voorzien was, dat op deze vergadering geen vrouwelijke leden zouden komen, om toch ter vergadering te verschijnen en zoodoende blijk geeft hart voor de zaak te hebben, waardoor ze veel heeren tot voorbeeld kan strekken, om mee te werken aan het goede doel.’ Secretaris J.W. Stapel heeft er zijn mooiste volzin voor uit zijn pen geperst.

 

 

 Foto uit collectie Remmelink.

Handtekening van mevr. Wilhelmina Gerharda Oldenhave

Gerrit Johan Scheffer. (1918 – 1987)


Foto: coll. H. Scheffer

Gerrit Johan  Scheffer geboren op 22-12-1918 in Halle. Gerrit ging naar de Halle Nijmanschool van 1926 tot 1933.
Hij huwde met Harmina Louisa Bel, zij hebben gewoond aan de Hengeloseweg (A321)- 18  te Zelhem tot 1956 en vertrokken naar hun nieuw gebouwde huis aan de  Prinses Margrietstraat 7 in Zelhem.



G.J. Scheffer hield van muziek met name orgelspelen. Hij kreeg orgelles bij de heer Ormel in Terborg. Hij  wilde van de muziek zijn beroep maken. Zijn ouders kochten een pedaalharmonium voor hem zodat hij thuis kon oefenen. Zo’n orgel heet een pedalion. De aankomende dreiging van Nazi-Duitsland gooide roet in het eten. Voorlopig zat orgel studeren er niet in. Hij werd gemobiliseerd en gelegerd in de buurt van de Grebbeberg. Op 10 mei 1940 vielen de Duitsers ons land binnen en bij de Grebbelinie werd zwaar gevochten. Veel  Nederlandse soldaten sneuvelden. Scheffer werd gevangengenomen en naar een kamp in Duitsland gebracht. Vervolgens werd hij te werk gesteld bij een boer. In juni 1940 kwam hij vrij.

Scheffer in legeruniform Foto: coll. H. Scheffer	Gerrit Johan Scheffer en Harmina Louisa Bel. Foto: coll. H. Scheffer

Scheffer werd in 1943 organist aan de Nederlands Hervormde kerk te Zelhem. Dat heeft hij uitgeoefend tot 1985. Hij werd niet zomaar even organist. Uit het boek “12 eeuwen Lambertikerk te Zelhem,” geschreven door Gerrit Rijsdorp lezen we:

Twee kandidaten hebben zich gemeld. Beiden hebben proef gespeeld en men is van mening dat Scheffer het meest deskundig is. Op 11 juli begeleidt hij de gemeentezang. Wanneer wordt overgegaan tot de benoeming zijn de kerkenraad, organist Hillen en de kerkvoogden het met elkaar eens. G.J. Scheffer geboren 1918 in Varsseveld moet het worden, ook al omdat hij in het bezit is van het diploma van de organistenvereniging. Het salaris wordt ƒ 150,- per jaar en voor een huwelijksinzegening ƒ 3,- extra. De benoeming gaat 1 augustus 1943 in.

Kerkinterieur en orgel. Foto: collectie OudZelhem

Oorlogsjaren zorgen voor opmerkelijke gebeurtenissen. Harmen Berendsen neemt in een boekje  een verhaal op: Enkele ouderen herinneren zich nog wel een gebeurtenis uit de donkere oorlogsjaren. Het is zondag 3 september 1944. Enige dagen daarvoor, 30 augustus, was het de verjaardag van koningin Wilhelmina. Feestelijkheden op die dag waren door de bezetter verboden. Maar Koninginnedag en Wilhelmus horen bij elkaar, vond Scheffer. In plaats van een uitleidend orgelspel aan het einde van de dienst, zette hij het (verboden) volkslied Het Wilhelmus in! De kerkgangers, even in verwarring bij het horen van de eerste tonen, begonnen eerst schuchter, maar al gaandeweg uit volle borst mee te zingen. ‘De tirannie verdrijven die mij mijn hart doorwondt’, zo klonk de laatste regel wellicht ook door de dikke kerkmuren heen op die zondagmorgen. Het had gelukkig geen nare gevolgen voor Scheffer. Zeven maanden later maakte hij de ondergang van zijn orgel mee, maar ook de komst van nieuwe orgel in 1951.

1955 Nieuw kerkinterieur en orgel. Foto: coll.Oudzelhem

Naast het bespelen van kerkorgels werd  G.J. Scheffer ook dirigent van diverse zangkoren die na de oorlog werden opgericht. In 1945 Nieuw Leven in de Meene.

Artikel Zangvereniging Nieuw Leven 1945  Foto: coll. H. Scheffer	Artikel  Kinderzang koor 1947 Foto: coll. H. Scheffer

Zelhems Christelijk Mannenkoor

Al geruime tijd voor de officiële datum werd door verschillende mannen, waaronder W. Smeenk, B. Radstake, P. Schumacher, Tj.P. de Vries en G. W. Radstake het plan geopperd om in Zelhem een mannenkoor op te richten.

De eerste bijeenkomst, waarbij een zevental personen bijeen waren, vond plaats ten huize van de heer Scheffer. Dit was op 12 maart 1949. Op 19 maart 1949 vond in het gebouw voor Chr. belangen aan de Hummeloseweg de eerste officiële vergadering plaats, waarbij een zestiental personen aanwezig waren. In de vergadering werd een bestuur gekozen en de heer Scheffer werd als dirigent benoemd.

Foto van het Christelijk mannenkoor te Zelhem, opgericht op 2 april 1949 door G.J. Scheffer. Scheffer staat vooraan in het midden. Links vooraan Piet Schumacher (van de Lijstertours bussen) en Willem Smeenk rechts vooraan. Hij was de overbuurman die zo mooi kon fluiten.

De eerste repetitie vond plaats op 2 april 1949, waarbij begonnen kon worden met het instuderen van een aantal liederen.

Vanaf die tijd tot ongeveer 1969 heeft het koor haar wekelijkse repetities en de jaarlijkse uitvoeringen gehouden in het gebouw voor Chr. belangen. Het aantal leden bleef stijgen, zodat we in de loop der jaren ongeveer veertig leden hadden, maar door de minder goede accommodatie van het gebouwen en nog andere omstandigheden, o.a. opkomst van de televisie, liep het ledental tijdelijk terug, maar heeft nu ca. 50 leden 

Ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van het Zelhems Christelijk Mannenkoor, waarvan Scheffer dirigent was, schreef zijn zoon Dick Scheffer in het jubileumboekje het volgende:

“Mijn vader leefde voor de muziek, vooral voor het zingen. Hij schoolde zich als organist en dirigent en praktiseerde dat gelijktijdig. Tot aan zijn dood in 1987 vulden de koren een groot deel van zijn leven. Zes avonden koorrepetitie was niet ongewoon. ’s Zondags begeleidde hij de zingende gemeente. De donderdagavond was ‘mannenkoor-avond’. Vanaf de oprichting van het mannenkoor was het ‘zijn’ koor!  Als kind kreeg je dat als vanzelfsprekend mee. De voorbereidingen van de repetitie in de studeerkamer; de klank van een mannenkoor was altijd duidelijk te herkennen. Vader zong zich bij de piano in, ik luisterde vaak en nam het in me op. Het mooiste vond ik het werk “Domine, salvamfac, Reginamnostram,” indrukwekkend van klank en raadselachtig van tekst!   
Langdurige verbintenissen bezorgen natuurlijk veel herinneringen. Soms mocht ik het koor begeleiden op de piano of het kerkorgel; voor mij een feest. Alles gaat voorbij, herinneringen blijven. Ze zijn voor mij een waardevol bezit. Vaders leven was inspirerend, een leven vol bijdragen aan het muziekleven in Zelhem en omstreken. Moge het Z.C.M. nog lang blijven zingen in de traditie die mijn vader zo na aan het hart lag. Lang leve het Z.C.M."

Dick Scheffer, Drempt, januari 1999

Het Christelijk Zelhems Mannenkoor. Foto website Zelhems Mannenkoor.

28 sept. 1963 Jubileumavond op de Chr. Landbouwhuishoudschool met dirigent en muziekleraar, G.J. Scheffer. Foto: coll. OudZelhem	1963-64 Afscheidsfoto docenten en leerlingen van de Chr. Landbouwhuishoudschool. Foto: coll. OudZelhem

1966 Afscheidsfoto leerlingen en docenten van de Chr. Landbouwhuishoudschool. Foto coll. H. Scheffer.

1967 Gemeentehuis Zelhem. Foto coll. OudZelhem.

Ook tijdens de jaarlijkse Aubades bij het gemeentehuis in Zelhem op Koninginnedag zorgde Scheffer er voor dat het zingen van de vaderlandse liederen goed kon verlopen.

In het interview, vermeld in Kerkleven van 31 oktober 1985 verhaalt hij van zijn studie en werkzaamheden als leraar, organist en dirigent. In 1955 is hij initiator van het kerkkoor. Begin jaren ’70 is zoon Harry nog wel eens 2de organist geweest voor een van de zondagse diensten en tijdens jeugddiensten. Bij zijn jubileum in 1983, 40 jaar organist, ontving hij een Koninklijke onderscheiding.

1983 Jubileum 40 jaar organist. Foto: coll. H. Scheffer	Achter het orgel van de Lambertiekerk. Foto: coll. H. Scheffer.

Op zondag 27 oktober 1985 is het zijn laatste officiële zondagse dienst en klinken zijn laatste slotakkoorden.

Ruim 42 jaar organist in de Lambertikerk. Tijdens een op 1 februari 1986 gehouden feestelijke receptie kreeg hij van de Vereniging van Kerkvoogdijen een draaginsigne in goud. Op 19 september 1987 stierf Gerrit Johan  Scheffer in het ziekenhuis in Doetinchem. Hij was al een lange tijd ziek. Hij is 68 jaar geworden en ligt begraven op het kerkhof te Zelhem. Zijn vrouw, Harmina Louisa Bel overleed in 2005. Grafplaatsaanduiding: U333

Schilderij van de Zelhemse kerk door Frans Storm dat bij Scheffer in de kamer hing.
Foto: coll. H.M. Somsen

  **********************************************

Zesde klas van de Chr. Looschool in 1962 met zoon Harrie Scheffer in de bovenste rij, derde van links.
Foto: coll. oudzelhem.

De appel valt niet ver van de boom:
Zoon Dick Scheffer is op 3 april 2021 overleden. Hij was kerkmusicus en bespeelde de orgels van de  St. Joriskerk in Drempt en de Dorpskerk van Hoog Keppel. 

St. Joriskerk in Drempt. Foto drempt.info

Zoon Harrie Scheffer bespeelde 33 jaar het orgel van de Protestantse Kerk in Silvolde. Hij nam afscheid in oktober 2021 vanwege oog -en gehoorproblemen en werd opgevolgd door een oudleerling van hem.

Harrie Scheffer organist in de Protestantse Kerk in Silvolde.
Foto Facebook

Moeder Sam

Dina Bamberg ( Moeder Sam)


Op de achtergrond Hengeloseweg 1 Op de voorgrond J.H. Praastink-Nijhof en G.J.A.H. Praastink. Foto fam. Kwerreveld -Nijhof

Stukje genealogie over  Joseph Jakop het 7e kind van  Samuel en Dina

Kind: Joseph Jakop Geslacht: Man Vader: Samuel Jakop Leeftijd: 41 Beroep: Koopman Moeder: Dina Bamberg Beroep: zonder beroep Gebeurtenis: Geboorte Datum: dinsdag 25 augustus 1896 Gebeurtenisplaats: Zelhem

Bruidegom: Joseph Jakop Geboorteplaats: Zelhem Leeftijd: 42 Bruid: Rika Willemina Christina van Elst Geboorteplaats: Driebergen-Rijsenburg Leeftijd: 34 Vader van de bruidegom: Samuel Jakop Moeder van de bruidegom: Dina Bamberg Vader van de bruid: Roelof van Elst Moeder van de bruid: Christina van Dam Gebeurtenis: Huwelijk Datum: vrijdag 23 september 1938 Gebeurtenisplaats: Driebergen-Rijsenburg

Joseph Jakop's Tijdlijn

 vrouw van Karel Jozef Weijand moeder van Stillborn Weijand

 vrouw van Abraham de Jong 

tr. Rika Wilhelmina Christina Jacop ( geboren als Van Elst)

Hendrik Jan Vriezen

Het woonhuis aan de Roesinkweg, tegenwoordig ’t Loo 6
Hendrik Vriezen en Wilhelmina Hendrika Richter. Foto van Alex Vriezen

Hendrik Vriezen met zoon Theodorus Johannes op schoot en Wilhelmina Hendrika met Bernard op schoot.  Foto van Alex Vriezen

Hendrik Vriezen met zijn jongste zoon Theo. Foto van Alex Vriezen

Hendrik Vriezen uit het Loo. Foto uit collectie Eef Oosterink


Petroleumman uit het Loo, Hendrik Vrieze.

Dit stukje is eerder geplaatst in het Contact Bronckhorst op 20-01-2013

Door H.M. Somsen
Naast de groenteman en melkman kwamen ‘vroeger’ diverse leveranciers langs de huizen om hun waar te verkopen. Eén van hen was de petroleumman Hendrik Jan Vriezen, die in het Loo woonde (tegenwoordig ’t Loo 6). Hij had een agentschap voor olie en petroleum van de Shell, was grondwerker en ventte daarnaast petroleum aan huisgezinnen in Zelhem.

Op de foto van voor 1945 staat hij naast zijn transportfiets op de hoek van de Smidsstraat. Op de bagagedrager een Shell petroleumvat met aan de zijkant een tappunt voor de petroleum. De maatbeker en schenktuit hingen aan het stuur. Met een volle tank was het een heel gewicht, waardoor het fietsen bemoeilijkt werd. Bij de klanten werd de petroleum in vierkante ijzeren 5 literbussen gegoten, voldoende om de petroleumstellen in de keuken een week of wat te voeden.

Veel mensen kookten hun heerlijke stooflapjes, draadjesvlees en stoofpeertjes geheel of gedeeltelijk op petroleum. Als het petroleumstel niet goed stond afgesteld, brandde het lont niet mooi en werd het plafond zwart van de roet. De grote schoonmaak ieder voorjaar was dan ook noodzakelijk.
Op de achtergrond staat het winkelpand van Van Dijk en Pannekoek, met de overdekte ingang op de hoek. Aan de Smidsstraat zijde de oude ingang van de voormalige sociëteit met twee ramen. Op die plaats kwam later een buitenvitrine, waardoor de achter liggende ramen en deur niet meer zichtbaar waren. Aan de rechterzijde van de foto het toenmalige pand van garage Looman.

zuster J.M.M. Matthieu

J.M.M. Matthieu

Wijkverpleegster in Zelhem. Stond bekend als een zeer lieve en uiterst hulpvaardige zuster. Ze stond in hoog aanzien bij de Zelhemse bevolking. Het was een zogenaamde dag- en nachtwerkster. Nooit werd tevergeefs een beroep op haar gedaan. Jarenlang heeft ze haar beroep per fiets uitgeoefend. Enige tijd voor de tweede wereldoorlog kreeg ze een vervoermiddel, dat ongeveer een kruising was tussen een motor en bromfiets. In 1951 werd door het Groene Kruis op hartelijke wijze afscheid genomen van zuster Matthieu, die met pensioen ging. Zij werd als eerste tot erelid van de vereniging benoemd.

 
Hengeloseweg 40 het woonhuis van zr. Matthieu.

Hengeloseweg 40 met rechts het woonhuis.

Zr. Matthieu in de jonge jaren. Foto uit collectie Oldenboom

Zuster Matthieu (links) bij haar afscheid, rechts een zuster van haar




Foto uit collectie Eef Oosterink

 Zuster Matthieu

van Til, Gerrit en  Michiel Johan

Uit de gedeeltelijke stamboom van de familie van Til blijkt dat de oudst bekende van Til omstreeks 1600 pachter van boerderij Til was.

1e generatie

Het huis op de hoek van de Palmberg en Ruuroleseweg met M. van Til en D. van Arragon met kinderen.
Foto coll. Eef Oosterink

1924 Het gesloopte huis op de hoek van de Ruurloseweg en de Palmberg om de doortrekking van de Ruurloseweg naar de Markt mogelijk te maken in 1930
Op de foto de latere bewoners opa Jan Marks van Dine Buunk Marks, die hij aan zijn rechterhand vasthoud, aan de linkerhand is Gert Schierboom. Foto van Dine Buunk-Marks

---

 

2e generatie 

Bron:	Eef Oosterink	Artikel door:	H. Jonas en H.M. Somsen
Naam:	Michiel Johan van Til
Roepnaam:	Michiel
Geboorteplaats:	Zelhem	Datum:	10-03-1879
Overleden te:	Zelhem	Datum:	10-03-1965
Vader:	Gerrit van Til	Moeder:	Jenneken Bussink
Gehuwd met:	Dientje van Arregon
Geboortedatum:	Zelhem, 21-10-1882	Overleden:	Zelhem, 15-02-1963
Vader:	Gerrit van Arragon (op Klein Hunteler)	Moeder:	Berendjen Oberink
Trouwdatum:	31-05-1906	Plaats:	Zelhem
Kinderen:	Jenneken * 05-05-1907	Overleden:
	Berendjen * 25-02-1909	Overleden:
	NN * 08-08-1910	Overleden:	08-08-1910
	Gerrit * 05-12-1911	Overleden:	23-01-1912
	Gerda * 06-12-1913	Overleden:
	Miena * 09-05-1916 (tr. Joh. H. Ruessink)	Overleden:	20-01-1989
	Jacoba Johanna * 25-12-1918 ( tr. Herman Schuyt)	Overleden:	25-12-2001
	NN * 15-06-1922	Overleden:	15-06-1922
	Gerrit Willem * 16-01-1925	Overleden:	08-03-2001
	NN * 15-05-1928	Overleden:	15-05-1928
Heeft gewoond aan:	Palmberg 11
	Hanenhoek
Beroep:	Waagmeester, varkens handelaar en koster van de Lambertikerk

G. van Arragon en B. Oberink van "Klein Hunteler". Foto: Eef Oosterink.

Michiel Johan van Til	Dientje van Arragon
Foto uit collectie Eef Oosterink

 

 Dochter Berendjen van Til en Evert Jan Oosterink. Foto uit collectie Eef Oosterink.

Koster van Til bij zijn geliefde klokken voordat ze werden afgevoerd door de Duitsers tijdens WO II. Foto uit collectie Eef Oosterink

Koster van Til kijkt naar zijn geliefde klokken voordat ze werden afgevoerd door de Duitsers tijdens WO II. Foto uit collectie Eef Oosterink 

 

 In een bijeenkomst op 2 november 1956 nam koster Michiel van Til, na 40 jaren, afscheid van zijn ambt als koster. Deze werd overgenomen door zijn schoonzoon Joh. Ruesink. In dezelfde bijeenkomst kreeg koster van Til van burgemeester Langman de bronzen eremedaille verbonden aan de de Orde van Oranje Nassau.

Koster van Til en zijn vrouw in 1956 bij het uitreiken van de koninklijke onderscheiding, 
bij zijn pensionering en 40 dienstjaren door burgemeester H.J. Langman
Foto uit collectie Eef Oosterink

 Het cadeau van de kerkenraad, door de heer Makkink, bij zijn pensionering en huldiging. 
Foto uit collectie Eef Oosterink

 mei 2004 Palmberg 11. Foto: H. Jonas

Chiel van Til met dochters o.a Mies en Coba en vriendinnen.
Foto: coll. Eef Oosterink.

Grafsteen  Michiel van Til en Dientje van Arragon. Foto: H.M.Somsen

M. van Til koninklijk onderscheiden in 1956

Artikel door H.M. Somsen

Na 40 dienstjaren is op 5 november 1956 de koster van de Ned. Hervormde kerk, M. v. Til koninklijk onderscheiden. Op de foto spelt burgemeester H.J. Langman de onderscheiding op. Dit gebeurde in een bijeenkomst van de kerkvoogdij en de kerkenraad van de Ned. Hervormde kerk, waar het ambtsjubileum herdacht werd.

Bij deze gelegenheid nam Michiel van Til ook afscheid en heeft zijn taak aan zijn schoonzoon Johan Ruesink overgedragen. De vader van M. van Til oefende ook vele jaren het kosters ambt uit. Dus het beroep bleef in de familie.

Het was dan ook volgens burgemeester Langman voor hem een grote eer te kunnen meedelen dat Hare Majesteit de Koningin de heer van Til bij koninklijk besluit had toegekend de Bronzen eremedaille, verbonden aan de Orde van Oranje Nassau en deze op te spelden. Nadat de president kerkvoogd de heer J. Makkink nog enkele aardige fragmenten had voorgelezen, dankte de schoonzoon voor de hulde aan zijn schoonouders.

Herman Massen

Herman Massen in politie-uniform.


Herman Massen en Sandrina Wolse op hun 12½ huwelijksjubileum. Foto van Santje van Braak-Eelderink


Agent en klompenmaker Herman Massen in zijn schuur. Foto: uit een privé verzameling

 Een Hengelose politieman had trouwplannen Waar je ook gaat trouwen, wij komen hadden zijn collega's spontaan uitgeroepen. Toen de grote dag voor Joop Klem aanbrak en hij zijn Engelse bruidje, Jean Wales, naar de St Luke's Church in London voerde, vormden zijn Nederlandse vrienden een erewacht. Zij toonden zich: Mannen van hun woord.

Foto van Santje van Braak-Eelderink


 Foto van Santje van Braak-Eelderink


Foto van Santje van Braak-Eelderink

Parenteel van Andries J. ter Maat

1e generatie

Boerderij Oolthuis Korenburgerveenweg 18 in Corle Foto: coll. archief ter Maat.
Het in 1850 nieuw gebouwde woonhuis naast de Boerderij Weetink . Foto: coll. M. Vriezen

 2e generatie

Fredrik Jan ter Maat. Foto van E.H. Luesink	Janna Hendrika (Hendrika) Eppink.Foto van E.H. Luesink

Ansichtkaart verzonden 1947. Foto: coll. W. Hartemink

 3e generatie

Boerderij Nieuw Willink. Foto: coll. E.H. Luesink

Aalbert Derk ter Maat. Foto van E.H. Luesink

 3e generatie

Willem Bernard ter Maat. Foto: archief ter Maat	Willem Bernard ter Maat. Foto: archief ter Maat	B. ter Maat op Weetink.Foto: archief ter Maat

2007 Huis Weetink aan de Doetinchemseweg 73. Foto Dick Jolink

3e generatie

Boerderij Til aan de Enkweg 1 © Tekening door M. Fischer

Gart Beefting is:
Weduwnaar van Gerharda Semmelink (* 21-03-1850, † vóór 1886), met wie hij trouwde op 27-05-1875 in Doetinchem Ambt.
Weduwnaar van Fredrika Johanna Berkelaar (* 24-03-1859), † vóór 1889), met wie hij trouwde op 21-01-1886 in Doetinchem Ambt.

4e gereratie 

 
Boerderij Nieuw Willink. Foto: coll. E.H. Luesink

Gerrit Hendrik Termaat. Foto: van E.H. Luesink

4e generatie 

Markt 5-7 Smederij Nusselder. Foto: coll. H.M. Somsen 

4e generatie

Bartha Clasina ter Maat. Foto: Archief ter Maat	Koenradus Bennink.  Foto: Archief ter Maat	Bernard Johan Bennink, gem. ontvanger. Foto ECAL	Berendina Bennink. Foto: Archief ter Maat tr. Jan Lubertus Hijink van de Westhoeve in Doetinchem	Frederika Johanna Bennink. Bekend als Hanneke van de Pellekoanswinkel. Foto: ECAL

Links de Pellekoanswinkel op de Markt waar Koenradus en Bartha Clasina woonden. Foto: coll. Eef Oosterink

4e generatie 

Wessel Carel Ermeling. Foto: Archief ter Maat	Aleida Christina ter Maat.  Foto:Archief ter Maat	Janna Hendrika Ermeling (Naatje) 1870-1888 Foto: ECAL	Dochter Janna Hendrika (Naatje) Ermeling.Scan uit Kronijck 60 afbeelding uit collectie W. van Kooten

Stationsstraat 15 het woonhuis van Wessel C. Ermeling en Aleida Chr. ter Maat in 1902. Foto: coll. Eef Oosterink.

---

 4e generatie

 Lees ook het artikel bij de fam. Ermeling op deze website.

Marinus Lodewijk Ermeling Foto: ECAL	Maria Elisabeth Termaat Foto: ECAL	Marinus Lodewijk Ermeling. Foto van E.H. Luesink	Maria Elisabeth Termaat. Foto van E.H. Luesink

Albertus Hendrik Tenkink 19-09-1875-/05-05-1963	Janna Hendrika Ermeling tr. A.H. Tenkink	Willemina.E. P. Ermeling (Mina) 1873-1936	Frederika Johanna?Ermelink Foto's Archief ter Maat.

De boerderij  van Marinus Lodewijk Ermeling  en later zijn dochter Janna die met Tenkink trouwde.
De boerderij stond aan de Hummeloseweg hoek Achter de Hoven
De fam. Ermelijk heeft bezoek van een nichtje in Ned. Indië

Het kabinet orgel welke nu in de kapel van Bronckhorst staat was door Marinus Lodewijk Ermeling aangekocht voor zij orgelstudie en stond in hun huis op de hoek van de Hummeloseweg en Achter de Hoven. Foto: coll. H.M. Somsen
 

J.B. Makkink

Chr. Landbouwschool met het onderwijzershuis aan de Hummeloseweg

 
Het woonhuis van de fam. Makkink aan de Hummeloseweg 12 Foto: H. Jonas
J.B. Makkink. Foto uit collectie Eef Oosterink

Rondom het boerenleven van Zelhem, door J.B. Makkink.Uitgegeven injanuari 1956 door drukkerij Remmelink

Gerrit Jan Takke

Was lid van de plaatselijke schietvereniging in het toenmalige café De Ploeg.

Gerrit Jan Takke wordt geridderd door burgemeester van Hout omdat hij 25 jaar in marktcommissie heeft gezeten. foto fam. Salemink.

Palmberg 15 Bovenop de voormalige werkplaats is een woonhuis gebouwd.

Op de begraafplaats is een familiegraf van Gerrit Takke in Zelhem. De in de tweedewereldoorlog overleden Russische Jodin S.M. Burdzinska (1911-1944) is in het familiegraf bijgezet. Foto: H. Jonas

 Graftekst: Namens grafgeefster, eenige inwoners en
evacues van Zelhem 1943. foto H. Jonas

Het graf van een Russische vrouw op het Zelhemse kerkhof.

In deze periode van herdenken aan de gevolgen van de Tweede Wereld oorlog en zijn gevolgen voor Zelhem, een foto van een bijzondere naam die we op een grafsteen op de begraafplaats in Zelhem tegenkomen.

Dit verhaal is op 25-03-2013 door H.M. Somsen gepublceerd in het Contact Bronckhorst.

Foto 2013 H.M. Somsen


Een aantal van U zal het graf van, S.M. Burdzinska, geboren 16-09-1911, te Braez in Rusland en overleden op 23-10-1944 te Zelhem, zijn opgevallen.
Hoe kwam ze hier en waarom is ze hier begraven?
Als jonge Wit-Russische vrouw was zij voor de oorlog naar Nederland gekomen, zoals zoveel jonge Russische vrouwen die de armoede ontvluchtten om als dienstmeisje in het westen van het land te werken.
Zij kwam destijds in Scheveningen terecht, maar moet in de oorlog net als alle Scheveningers hun dorp verlaten.
De Duitsers hadden de Scheveningse haven en de omliggende huizen gevorderd en gesloopt en tot “Spergebied” verklaard, om zo een beter zicht te hebben op de Engelse vijand.
Hierdoor kwam Sabina Marianna Burdzinska in Zelhem terecht bij de familie G.J. Takke aan de Palmberg.
Toen zij ziek werd en stierf op 23-10-1944, had zij geen familie die zich met haar uitvaart kon bezig houden, de fam. Takke waar ze toen woonde heeft gezorgd dat zij een graf en een grafsteen op de Zelhemse begraafplaats kreeg.

Ludger en zijn kerkje in Zelhem. 

Ludger komt naar Salehem (Zelhem) 

De Zelhemse kerk is door Ludger zelf gesticht en was een oerparochie. Na Zelhem trok Ludger, predikend, kerkjes, parochies en kloosters stichtend naar Winterswijk, Bocholt, langs grote oerbossen en veengebieden naar Coesfeld, Nottuln (800), Billerbeck (Pfarrkirche St. Johannes der Täufer) en Munster. Met behulp van Keizer Karel stichtte hij het klooster in Werden aan de Ruhr, ten zuiden van Essen. Men noemt Liudger hier in deze streek wel de “Westfälische missionaris”. Eerst gaat Ludger in 792 naar een nederzetting aan de Aa, die toen de naam Mimigernaford ( Munster) droeg, om centraal in het Saksenland een klooster te bouwen op de Horsteberg, waar de kloosterlingen met elkaar kunnen wonen, bidden en werken. Van hieruit kan de blijde boodschap verder uitgedragen worden. Na het klooster “monasterium” komt er ook een school. Deze door Ludger gestichte school bestaat nog en heet nu het Paulinum gymnasium in Munster. Ludger wilde naast deze school, een bibliotheek en een kerk bouwen, deze kerk is opgedragen aan Paulus. Ludger wilde van deze school een opleidingscentrum maken zoals in Utrecht en York om hier zijn priesters op te kunnen leiden voor zijn te stichten kerken. Zijn missie was succesvol, in 805 werd de parochie tot bisdom verheven en hij zelf in Keulen tot bisschop gewijd.

Voor meer informatie over Ludger en zijn levensloop, klik op onderstaande link op deze website. 
https://oudzelhem.eu/index.php/diversen/12-diversen/1121-ludger-zijn-kerkje-en-het-museum-smedekinck-in-zelhem
Voor een beschrijving van Ludger uit de 2e Vita. Klik op onderstaande link naar Diversen 

https://oudzelhem.eu/index.php/diversen/12-diversen/1120-ludger-beschrijving 

 
Maquette van het Ludger-kerkje, groot 6 bij 4 meter. Foto uit: Zelhem 1200. De maquette staat in museum Smedekinck

Replica van het Ludgerkerkje bij de Lambertikerk van 29 april tot oktober 200. Foto: uit collectie Eef Oosterink

De achterzijde van de replicakerk van Ludger .Foto: uit collectie Eef Oosterink

Nieuw gebouwd kerkje aan de Burg. Rijpstrastraat, achter de bibliotheek, opening op 7 oktober 2006
Foto 2006: door Harry Somsen

Foto 2006: door Harry Somsen

Op 21 oktober 2013 is het kerkje verhuist naar Pluimersdijk 5 bij museum Smedekinck. Foto H.M. Somsen. 

1e generatie