Protestantse Begraafplaats te Halle

Door E. Somsen-Lieverdink.

Eerste opzet in 1861
Met de aanleg werd gestart in 1861. In de eerste opzet omvatte de nieuwe begraafplaats slechts een smalle strook grond parallel aan de Pausendijk. De ingang bevond zich aan de huidige Dorpsstraat. Het oorspronkelijke ontwerp van de begraafplaats had een middenpad met aan de rechterzijde een veld met in de vroegste fase van de begraafplaats 40 graven volgens de tekening. Links van het middenpad was het terrein opgesplitst in twee grafvelden. Het veld aan de voorzijde staat op de oudste tekening aangemerkt als ‘Algemeene begraafplaats’. Het achterste veld staat aangemerkt als ‘gereserveerd gedeelte om later te verkoopen’. Het middenpad leidt naar een klein lijkenhuisje achter op het terrein. Destijds een wettelijke eis.

De Kerkvoogden kregen bij de financiering van deze aankoop hulp van 52 particulieren die voor deze aankoop, onder voorwaarden van een eigen grafruimte op de begraafplaats, betaalden aan de Hervormde kerkgemeente Halle om daarmee ruim de benodigde grond aan te kunnen schaffen.

In 1861 konden de kerkvoogden vol trots aan de hogere kerkelijke organen en de gemeente Zelhem melden dat de financiering rond was … geheel zonder eenige bijdrage uit de kerkelijke fondsen …. De kosten werden geschat op ƒ 275 en er waren reeds 52 graven verkocht voor ƒ 6 per graf, samen ƒ 312,00. De benodigde vergunningen waren dan ook geen probleem.

Bij de definitieve inrichting is gekozen om het voorste gedeelte te bestemmen voor de toegekende 52 door loting uit te geven graven. Het andere overblijvende gedeelte was bestemd als Algemene begraafplaats en een gedeelte nader als grafruimte te verkopen. In het algemene gedeelte konden ook niet kerkelijke personen begraven worden.

Het begraafplaats boek dateert vanaf 1862.
Doordat er door loting al 52 grafruimten waren uitgegeven, gaf dat in 1888 ruimte problemen, waardoor akten van omruiling gemaakt zijn. In dit oude gedeelte zijn ca. 580 personen begraven waarvan ca. 250 kinderen onder de twaalf jaren of doodgeboren.

De eerste begraven persoon op deze begraafplaats is D.J. Hilferink op 23 juli 1862 in graf nr. 9. De derde begraven persoon, mevr. Schuurman–Olthuis kwam in graf nr. 52, zoals deze grafplaatsen door de loting waren toegedeeld.

De groei van de begraafplaats is nog goed te herkennen.
In later jaren is de uitbreiding nog een aantal keren herhaald. Alleen de laatste uitbreidingen bevinden zich aan de oostzijde (achterzijde) van de huidige begraafplaats, waarvoor destijds ruim voldoende gronden zijn aangekocht. Deze zijn nog maar voor een beperkt gedeelte in gebruik genomen.

In juni 2011 is voor het oudste gedeelte van de begraafplaats, de twee gietijzeren poorten, het koetshuisje en de oorlogsgraven een gemeentelijke monumenten status verkregen.

In 2014 is een Cultuurhistorische rapport is opgemaakt in opdracht van de begraafplaatscommissie van de Protestantse gemeente Halle door het Monumenten Adviesbureau Nijmegen in 2015. Dit bedrijf heeft ook voor de gemeentelijke begraafplaatsen in Bronckhorst Cultuurhistorische rapporten opgemaakt. Zelhem heeft n.a.v. het rapport een mogelijke ruiming niet door laten gaan maar het gedeelte eind 2016 als gemeentelijk monument een beschermde status gegeven. In Halle is de conclusie uit het rapport dat de status van gemeentelijk monument op de aanleg van de 19de –en vroeg 20ste- eeuwse begraafplaats terecht is en bescherming behoefd, als bijzondere betekenis zowel, cultureel en sociaal-maatschappelijk, als voor de historie van het dorp Halle.

Lees ook  Begraven in Halle door Bennie Eenink
 

De begraafplaats is een gemeentelijk monument:
https://openmonumentendagbronckhorst.nl/monument/halle-halseweg-60-begraafplaats-met-koetshuisje/