/ Verhalen

Medewerkers aan dit artikel:

Foto's uit de archieven van oudzelhem. 
Website opmaak: Harry Somsen.

                                                   Dominee H.J.J. (Jan) van Dijk Mzn. (1830-1909)

ds. Jan van Dijk werd op 16 april 1830 op boerderij “Welgelegen”bij Tzum (Fr.) geboren, en trouwde met Cornelia Dirks die thuis in Franeker een matten- en schoenenhandel dreef, terwijl Jan van Dijk naast veehouder, als markthandelaar landbouwproducten verkocht.
Als jong gezin gingen ze in Franeker over van de Hervormde Kerk, naar de Gemeente van de Afgescheidenen.
Daar kreeg Jan van Dijk zijn roeping tot het predik ambt, naast zijn dagelijkse werk studeerde hij in de avond en nachtelijke uren, terwijl hij zes jaar lang niet meer dan vier uur sliep.
Geholpen door de rector van de Latijnse school en de plaatselijke predikant studeerde hij oude talen en theologie.
Op 21-05-1862 werd hij toegelaten tot de evangeliebediening van de Afgescheiden Kerk.

In oktober 1862, 5 maanden na zijn toelating, werd hij beroepen tot de kleine Doetinchemse gemeente der Afgescheidenen, voor een salaris van Fl. 500, - per jaar.
Voorheen was deze gemeente aangewezen op de zondaagse kerkgang naar  “de Keurvorst” in Sinderen, bij Varsseveld.

                                              “de Keurvorst” in Sinderen, bij Varsseveld.Foto: Ben Maandag.

De kleine groep van 13 gezinnen hadden gezamenlijk een bedrag van Fl.1500, - bijeengebracht waarvoor een klein kerkje werd gebouwd, op de hoek Hezenstraat/Walstraat in Doetinchem, dat in mei 1860 in gebruik werd genomen met als tijdelijke voorganger (van 1859 tot 1862) de Baptist en zendeling Eduard Gerdes (1821-1898) tot de komst in 1862 van ds. J. van Dijk.

Vanuit dit kleine kerkje begon hij zijn zendingswerk, en preekte J. van Dijk onvermoeibaar in 14 dagen 15 maal.
Zijn eerste dienst in Zelhem was op nieuwjaarsdag, 1 januari 1863 op boerderij “Wissink” in de Heidenhoek. ( B24- Heidenhoekweg 20)

 Veelal in boerenkeukens of op de deel van de boerderijen, in Halle op de “Meindert “en” Oosterink”, op “Heijink” in de Winkelshoek, in de Velswijk bij timmerman G. van Arragon, in de keuken en later in de timmerschuur van “de Kleine Hunteler”, waarbij G. van Arragon op een stoel klom en als voorzanger en de gemeente begeleidde op het harmonium.

Op de predikingen van ds. J. van Dijk kwamen veel mensen af, soms meer dan 50, zodat de beschikbare ruimtes al gauw te klein werden.
Om nog meer mensen te bereiken rees al snel de gedachte aan speciale zondagsscholen en daaruit vloeiend lagere scholen op Christelijke basis.
Alleen het geld om dergelijke scholen te stichten, ontbrak en zelfs na dagenlang collecteren was er niet meer dan F12.- opgehaald.
Om toch aan het benodigde geld te komen was een reis naar Friesland nodig om daar onder enkele welgestelde Friese boeren het geld bijeen te krijgen voor het stichten van de scholen.

Van dit geld werd eerst in 1865 de Doetinchemse school gesticht, in 1869 volgden in Zelhem de Christelijke School ’t Loo, in 1873 in Halle Nijman, en in 1877 in de Wittebrink.
Om deze scholen van onderwijzers te voorzien die de Christelijke leer uitdroegen en predikanten die de zondagsscholen bedienden, werden het internaat op Ruimzicht in Doetinchem en Groot Zande in Laag Keppel gehuurd waar jonge kwekelingen (predikanten) opgeleid werden die op de nieuw opgerichte zondagscholen lesgaven.
Om les te geven kwamen ze te voet vanuit Doetinchem en Laag Keppel naar de zondagsscholen, een voettocht dwars door de velden en weilanden, de zgn. kerkenpaden, iets wat zeker in de winter geen pretje was en in het donker terug naar het internaat.

                                             Ruimzicht in Doetinchem het internaat van Ds. van Dijk. Mz.

Deze jonge predikanten kwamen na hun opleiding in Doetinchem overal in Nederland terecht.
Ds. J. van Dijk heeft in zijn lange leven vele kwekelingen tot predikant opgeleid, zelf overleed hij op 15 januari 1909 in Doetinchem, waar hij op de Algemene Begraafplaats aan de Loolaan werd begraven waar ook zijn voorganger E. Gerdes ligt begraven.

                                           Begrafenis Ds. J.v. Dijk Mz. Foto: oudzelhem

Graf; Eduard Gerdes, overleden op 12 december 1998 op de  Algemene begraafplaats aan de Loolaan in Doetinchem.
Foto. H.M.Somsen.

Het gedenkteken op zijn graf werd betaald doordat alle zondagschoolkinderen in Nederland een cent meebrachten voor de man die zoveel voor hun betekend had. 

Zie ook het hoofdstuk geschiedenis van de zondagscholen.

******************

De zondagschool lessen begonnen op de boerderijen:
Bleumink, Boeninksteeg 12
Broekkamp, Haitinkweg 19
Eenink, Wisselinkweg 6
Kl. Hunteler, Eckhorsterstraat 5
de Kroepin, Enkweg 5
Priester, Nieuwsteeg 1
Tenk, Garvelinkweg 8
Weetink, Doetinchemseweg 75.

Evenals bij;
fam. Hobbelman, Bielemansdijk 42
fam. Navis, Halle Heideweg 7 “de Nieuwe Paus”
fam. ten Brinke, Heurneweg 4 “de Oude Besselder”
fam. L. Vels,
fam. Geurkink, Landeweerweg 2 “Harmenshuuis”
fam. G. Klumper, Bielemansdijk 19
fam. Geesink, Wittebrinkweg 4
fam. Heusinkveld, Abbinkstraat 22 “Abbink” en andere nog niet bekende adressen.

Wie gaven er les op de Zondagsscholen?

In Halle; Klompenmaker Hoitink uit Silvolde, door ds. van Dijk opgeleid.

In Halle Heide; Hendrik Hobelman aan huis, Bielemansdijk.
Bij Navis door Herman ten Brinke, bij Herman ten Brinke aan huis Heurneweg de Oude Besselder,
Dirk Jan en Gerrit ter Maat aan huis, Landeweerweg Harmenshuis, later door zwager A.J. Geurkink.
Onderwijzers Lemereis, Waardenburg en juf Nolda Weening, meester G.J. Sielias.
Mw. E. Brunsveld., en vele anderen.

In Heidenhoek, ouderling Pliester op boerderij van de fam. Ooyman.
Ruimzichtstudenten; de Geus, van Koten, H.A. Visser, Wouda, van Veen, van Petegem en vele anderen.
Hannie Muller, Bob Jansma, Gert Wesselink, Erna Wormgoor-Garritzen. en vele anderen.

Op boerderij Weetink. Doetinchemseweg 75, mej. Jo Eelderink, tijdens de oorlogsjaren.

In de Velswijk; Mw. R. Tiecken-Staal en Mw. Jo Bussink- Heezen.

Op de Looschool, meester Bogeholz, onderwijzer H. Hendriksen, en vele anderen.

Op Dennenlust, Mw. Annie Overveld- Saalmink, Henk Hilferink, Coby Goederond, Ruud Wassink en Cora van Dorp, tot opheffing.

Deze lijst is lang niet compleet; heeft U zelf les gegeven of mist U een Zonddagsschoolonderwijzer?, geef het op dan kunnen wij dat ook vermelden.