Bron: Div. boeken en Bert Schieven
Artikel door: H. Jonas
Duits kanon dat bij de boerderij van Ten Brinke aan de Aaltenseweg stond en bij de bevrijding door de Canadezen werd uitgeschakeld. Later heeft men dit kanon op de parkeerplaats van café Nijhof tentoongesteld als oorlogsbuit.
Foto van Gerrit Nijhof
Op 31 maart 1945 namen de schermutselingen rond Zelhem een aanvang. De Duitsers, die ook begrepen hebben dat de aanval vanuit Varsseveld en de Heelweg zal komen, graven zich langs de Landstraat en de Varsseveldseweg in. Met een autobus werd op 31ste maart nog een poging gedaan om versterkingen naar de stellingen langs de Landstraat te brengen. Dit mislukt echter jammerlijk, want de bus wordt vlak voor zijn bestemming, ter hoogte van de boerderij van de familie Hendriksen, door een geallieerd vliegtuig in brand geschoten. Bij deze aanval sneuvelt een Duitse soldaat, diezelfde avond nog begraven in de tuin van de familie Hilferink aan de Aaltenseweg in Halle.
Midden in de nacht krijgen de Engelse troepen rond Varsseveld de opdracht op te rukken in de richting Halle en daarna af te buigen richting Ruurlo. Het 4de regiment Somerset lichte infanterie en het 4de en 5de regiment Wiltshire infanterie ondernemen, ondersteund door tanks van het 4de en 7de bataljon Royal Dragoon Guards, de aanval. Het verkenningswerk wordt verricht door de 1ste Royal Dragoons.
Een van de eerste voertuigen uit de richting van Halle
Rond 0.15 uur op 1 april (eerste Paasdag) wordt in de Meuhoek voor het eerst de gemeentegrens van Zelhem overschreden door een eskadron tanks van de Royal Dragoon Guards onder bevel van luitenant A.J.L. Macready. Zij rukken zonder op weerstand te stuiten op tot vlak voor Halle, daar worden ze echter onder vuur genomen door de Duitsers. Na een kort vuurgevecht trekken deze zich terug, waarbij ze nog wel even de boerderij van de familie Ter Horst in brand steken. Hier hadden ze namelijk een grote hoeveelheid voorraden opgeslagen die ze niet in Engelse handen wilden laten vallen.
Hoe dicht die nacht de Engelsen de Duitsers op de huid zitten blijkt uit een voorval dat plaats had bij de familie Ter Maat aan de Landstraat. Zij hadden op hun boerderij ‘het Bakkershuus’ tot twaalf uur ’s nachts Duitse inkwartiering gehad, toen vertrokken de Duitsers overhaast. Een half uur later zijn de Engelsen in de boerderij om een gewonde kameraad naar binnen te brengen. Deze heeft een schotwond in de schouder en wordt in de keuken verbonden. Het tankeskadron van de Royal Dragoon Guards wordt vergezeld door een Nederlander die de familie Ter Maat vertelt dat er zo een ambulance komt om de gewonde op te pikken. Nadat de heer Ter Maat de Engelsen de weg richting Zelhem heeft gewezen vertrekken ze.
Na dwars door Halle te zijn getrokken stuiten ze op het kruispunt Halseweg en Halle-Heideweg wederom op Duitse tegenstand. Hier had zich namelijk de Duitse Feldwebel Helmut Dohler verschanst, bewapend met enkele Pantzerfausten en een machinegeweer. Als hij de Engelse tanks in het vizier krijgt opent hij meteen het vuur, maar nadat de voorste tank de positie van Dohler heeft gelokaliseerd volgt een salvo waarbij de Duitser dodelijk wordt getroffen. Diezelfde nacht vindt er nog een schermutseling plaats rond het erf van H. ten Brinke, waar de Duitsers een kanon in hinderlaag hadden opgesteld dat het vuur opent op de Engelse tanks. Tijdens de schotenwisseling die volgt wordt het kanon geraakt door een voltreffer, waarbij drie Duitsers omkomen.
De oprukkende troepen van Halle naar Zelhem, op de kruizing naar Halle-Heide en Halle-Nijman
Nu de Duitse weerstand rond Halle grotendeels is gebroken vertrekken de Royal Dragoon Guards vergezelt door het 4de bataljon van het Somerset Light Infantery regiment over de Halle-Heideweg richting Ruurlo. Even later volgen het 4de en 5de bataljon van het Wiltshire Infantery regiment. Ook dit trekt in grote lijnen over de Halle-Heideweg, maar enkele groepen gaan iets verder richting Zelhem om vervolgens af te buigen richting Wolfersveen en van daar door te stoten naar Ruurlo.
De geallieerde voorhoede was nu gepasseerd, maar daarmee is de rust nog niet teruggekeerd. Vanuit oostelijke richting komen langs verschillende routes steeds meer geallieerde eenheden oprukken. Om ongeveer 10 uur ’s morgens naderen over de Halseweg eenheden van de 1ste Royal Dragoons die slaags raken met de Duitse eenheden die zich hebben verschanst in het Pelikaansbos. Tijdens dit vuurgevecht wordt boerderij ‘de Roskam’ in brand geschoten. De Duitsers trekken zich daarop terug richting dorp of probeerden via de Meene te ontkomen.
Tegelijk met de Engelsen komen ook de Canadezen de gemeente binnen. Allereerst het D squadron van de 12de Manitoba Dragoons, een gepantserde verkenningseenheid. Zij komen omstreeks 11 uur ’s morgens in Halle-Nijman aan, waar het op kleine schaal tot vuurgevechten komt met de Duitsers. Deze trekken hierop terug richting dorp, de Meene of de Oosterwijk. Rond 12 uur trekken ze door de dorpskern van Zelhem richting Oosterwijk, aan hun rechterhand rukt een gedeelte van de Royal Dragoons via de Meeneweg, Aaltenseweg en Ruurloseweg mee op. Een kleinere groep van de Royal Dragoons trekt door het dorp in de richting van kruispunt ‘Waarlo’. Om ongeveer 11 uur dendert nog een gepantserde Canadese eenheid, het A squadron van de 14de Canadian Hussars, via de Heidenhoek, het Zelhemsebroek, de Wassinkbrink en de Winkelshoek richting kruispunt ‘Waarlo’, waar een ontmoeting zal plaatsvinden met de Royal Dragoons. Deze waren echter opgehouden op de Hummeloseweg. Eerst ter hoogte van de huishoudschool, waar ze in vuurgevecht raken met een groep van de Waffen-SS (hierbij sneuvelt een Nederlndse SS-soldaat). Vervolgens raken ze slaags met een groep Duitsers die zich hadden verschanst bij de molen aan de Wiekenweg. Ook dit gevecht viel in het voordeel uit van de Engelsen, maar de Canadezen hadden intussen besloten om verder te trekken en waren al in Velswijk gearriveerd. Zij bogen af om door de Zelhemse Enk richting Oosterwijk te trekken. De Engelsen trekken vervolgens ook richting Oosterwijk, waar het opnieuw tot een treffen komt met Duitsers. Tijdens deze gevechten gaan de boerderijen van Schieven, Bussink en Luimes verloren.
Tegen de middag hebben de geallieerde gevechtstroepen Zelhem al weer verlaten richting Ruurlo en is de gemeente Zelhem officieel bevrijd. Nu komen de volgtroepen. Zo trekt vanaf de namiddag via de Halle-Nijmanweg en de Halle-heideweg de complete 4de Canadese pantserdivisie voorbij. Via het dorp trekken grote delen van de 1ste Poolse pantserdivisie richting Ruurlo, terwijl het Fort Garryhorse regiment van de 2de Canadese tankbrigade door Velswijk trekt. Nadat ook de achterhoede (met genie, verbinding en intendance) van dit immense leger zijn gepasseerd wordt het weer wat rustiger. Naar schatting zijn deze Eerste Paasdag minstens 50.000 geallieerde manschappen en misschien wel meer dan 15.000 voertuigen over het grondgebied van Zelhem en Halle getrokken.
Alle Duitse krijgsgevangenen worden bijeen gebracht in de weide van Hillen (nu de velden van VV Zelhem). Op een gegeven moment zouden hier ongeveer 200 Duitsers verzameld zijn geweest. De geallieerden hadden voor zover bekend geen verliezen geleden, aan Duitse kant sneuvelden ongeveer twintig man. Een grote groep Canadezen (regiment onbekend) bleef na 1 april 1945 nog weken lang te gast in Zelhem, zij hadden een tentenkamp opgericht aan de Ruurloseweg net buiten het dorp. Toen ook zij uiteindelijk waren vertrokken begon alles weer een beetje zijn normale ritme te krijgen.
Op deze pagina's geplaatste foto's zijn gemaakt door dhr. Remmelink, die op zijn camera een aantal opnames bewaard heeft om deze heugelijke dag vast te leggen. De meeste foto's zijn gemaakt aan de Halseweg.
Het hartelijk welkom van de geallieerden door Riek Enzerink aan de Halseweg
De blije inwoners, opname bij Remmelink aan de Halseweg
Een van de bevrijders
Priesterinkdijk 5, rechts de schuur en zaadloods die bij de bevrijding in brand zijn geschoten.
Foto van mevr. Sloetjes
Herinneringen van mevr. Sloetjes:
De Tommies kwamen vanaf de Nijmansedijk en hebben de zaadloos in brand geschoten. In de schuur voor de zaadloods zaten 5 Duitsers verdekt opgesteld, na de beschieting zijn ze gevlucht voor de geallieerde soldaten. Later zijn ze in het bos opgepakt op aanwijzing van Fré Jansen, deze woonde hier tijdelijk omdat zijn huis, en latere onderkomens, gebombardeerd waren.
Zowel de berg als de zaadloods zijn volledig verbrand. Aan de andere kant van de zaadloods was de schuilbunker. De woonachtige familie Staaij zat met nog anderen tijdens de beschieting in de bunker die maar één uitgang had. Gelukkig aan de goeie kant, dus konden ze er heelhuids uitkomen.
|
|
Derksen, Hendrik W.
|
Een groepsfoto van het Zelhemse onderdeel van binnenlandse strijdkrachten.
Foto: uit collectie Harry Somsen
vlnr: 2 Ben Heusinkveld (hij woonde toen op de Tenk in Zelhem) 4 Derksen manufacturen, 7 Janssen postbode, 8 van Til, 12 Derksen kapper, 20 Assink, 24 G. de Pauw, 25 J. de Jong, 30 Otten (onder commandat), 32 Steenbergen, 33 Wentink, 34 R. Hoftijzer
Verder kwamen op de foto voor J. van Det en Boeijink. De commandat dhr. Sevink stond niet op deze foto voor de Openbare school.
Dankbetuiging aan een Zelhemse strijder van binnenlandse strijdkrachten, deze is ondertekend door prins Bernhard.
Op verzoek van de familie is de naam verwijderd van dit document.
Op verzoek van de familie is de naam verwijderd van dit document.
Op verzoek van de familie is de naam verwijderd van dit document.